ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

 ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Δρ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΓΕΩΡΜΑΣ 

ΣΚΙΑΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

9.1 Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Η Ευρωπαϊκή ενοποίηση, στην πορεία της, συνοδεύτηκε από σημαντικές εξελίξεις στον κοινωνικό τομέα. Ένα τελευταίο παράδειγμα σημαντικής πρωτοβουλίας είναι ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας των Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Η πρωτοβουλία αυτή επιβεβαιώνει την μέριμνα της ΕΕ για την διασφάλιση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και εργασίας σε όλη την Ευρώπη.

Η προώθηση της απασχόλησης, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας, η κατάλληλη κοινωνική προστασία, ο διάλογος μεταξύ της διοίκησης των επιχειρήσεων και των υπαλλήλων, η ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων με στόχο τη διασφάλιση υψηλών επιπέδων απασχόλησης και η αποτροπή του κοινωνικού αποκλεισμού είναι οι κοινοί στόχοι της ΕΕ και των κρατών-μελών στο κοινωνικό πεδίο και στο πεδίο της απασχόλησης, όπως περιγράφονται στο Άρθρο 151 της  of the TFEU.

A. Από την Συνθήκη της Ρώμης στην Συνθήκη του Μάαστριχτ

Με στόχο να δωθεί η δυνατότητα στους εργαζόμενους και τις οικογένειες τους να απολαμβάνουν πλήρως το δικαίωμά τους στην μετακίνηση και στην ελεύθερη αναζήτηση απασχόλησης σε ολόκληρη την κοινή αγορά, η Συνθήκη της Ρώμης προέβλεψε τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών-μελών. Επίσης κατοχύρωσε την αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία για άνδρες και γυναίκες, για την οποία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο γνωμοδότησε ότι είναι άμεσης εφαρμογής. Επίσης, η ίδια συνθήκη προέβλεψε την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου.

Σταδιακά, ανησυχίες για τις διαρθρωτικές ανισορροπίες και την άνιση ανάπτυξη των περιφερειών στην Ευρώπη, οδήγησαν σε πιο ενεργητικές κοινωνικές πολιτικές σε Κοινοτικό επίπεδο. Έτσι, το 1974, υιοθετήθηκε το πρώτο Πρόγραμμα Κοινωνικής Δράσης.

Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη εισήγαγε μέριμνες για την εναρμόνιση των συνθηκών υγείας και ασφάλειας στην εργασία. Το Συμβούλιο υιοθέτησε μια σειρά από οδηγίες που προσδιορίζουν τις ελάχιστες απαιτήσεις στον συγκεκριμένο τομέα. Η ΕΕΠ έδωσε επίσης τη δυνατότητα στους κοινωνικούς εταίρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο να διαπραγματεύονται συλλογικές συμφωνίες και να εγκαθιδρύουν κοινοτικές πολιτικές για την οικονομική και την κοινωνική συνοχή.

Σταδιακά, επιτεύχθηκε εντός της Κοινότητας, η ομοφωνία γύρω από την ανάγκη να δωθεί μεγαλύτερη έμφαση στους κοινωνικούς παράγοντες που συνδέονταν με την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς. Μετά από μακροχρόνιο διάλογο και αντιπαραθέσεις υιοθετήθηκε ο Κοινωνικός Χάρτης των Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων (Δεκέμβριος του 1989). Ο Χάρτης υιοθετήθηκε από τα 11, τότε, κράτη-μέλη, με το Ηνωμένο Βασίλειο να διακηρύττει το δικαίωμα αυτό-εξαίρεσης (opt-out).

B. Από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ στη Συνθήκη της Λισσαβώνας

Το γεγονός της αυτοεξαίρεσης δημιούργησε δυσαρμονία μεταξύ των κρατών-μελών. Η δυσαρμονία αυτή ξεπεράστηκε με την υπογραφή της Συνθήκης της Λισσαβώνας, όπου συμφωνήθηκε από όλες τις χώρες, μετά και από αλλαγή της κυβέρνησης στο Ηνωμένο Βασίλειο, να ενσωματωθεί η Συμφωνία για την Κοινωνική Πολιτική στο κείμενο της Συνθήκης. Στο Άρθρο 130 προβλέφθηκε η σύσταση της Επιτροπής Απασχόλησης, η οποία τελικά συγκροτήθηκε έπειτα από Απόφαση του Συμβουλίου της 24^ης Ιανουαρίου 2000[2]. Στο Άρθρο 153 η διαδικασία της «συναπόφασης» αντικατέστησε την «συνεργασία». Επίσης, η διαδικασία συναπόφασης επεκτάθηκε και αναφορικά με το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, την ελεύθερη μετακίνηση των εργαζομένων και την κοινωνική ασφάλιση για τους Κοινοτικούς εργαζόμενους που μετανάστευαν. Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανατέθηκε επίσης το καθήκον να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για κατάλληλες δράσεις για την καταπολέμηση των διακρίσεων επι τη βάσει του φύλου, φυλής, ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πίστεως, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού.  Πολύ γρήγορα υιοθετήθηκαν δύο οδηγίες. Η οδηγία 2000/43/EC για την ίση μεταχείριση των προσώπων ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνικής προέλευσης και η Οδηγία 2000/78/EC για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και το επάγγελμα.

Η Συνθήκη του Άμστερνταμ, μεταξύ των στόχων της ΕΕ, περιλάμβανε επίσης την προώθηση υψηλών επιπέδων απασχόλησης και ανέθετε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή της ευθύνη για την υποστήριξη και την συμπλήρωση των δράσεων των κρατών μελών στον συγκεκριμένο τομέα. Επίσης, καλούσε την Επιτροπή να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών στον τομέα της απασχόλησης και να αναπτύξει μια «συντονισμένη στρατηγική», δηλαδή την Ευρωπαϊκή Πολιτική Απασχόλησης, που να βασίζεται στην ανοικτή μέθοδο συντονισμού[3].

Από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ και μετά, μολονότι στα κοινοτικά κείμενα γίνεται αναφορά για την αρμοδιότητα των κρατών-μελών στον τομέα της απασχόλησης, «υπάρχει σαφέστατη χάραξη και υιοθέτηση κοινών πολιτικών (υπό το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Απασχόληση και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ως χρηματοδοτικό μηχανισμό στήριξής της), με προτεραιότητα μάλιστα στις ενεργητικές πολιτικές και μέτρα για την αγορά εργασίας»[4].

Το έτος 2000, υιοθετήθηκε, στην Σύνοδο της Νίκαιας, η Χάρτα των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Επιπλέον, δημιουργήθηκε η Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας, με στόχο την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών σε ζητήματα κοινωνικής πολιτικής, ωστόσο η συναπόφαση σε τέτοια ζητήματα απορρίφθηκε. Το 2005, η στρατηγική αναθεωρήθηκε και οι κατευθυντήριες για την απασχόληση εντάχθησαν στις ενοποιημένες κατευθυντήριες για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

Το 2005, υιοθετήθηκε επίσης μια νέα κοινωνική ατζέντα για την περίοδο 2006-2010 για να συνοδεύσει την επαναπροώθηση της Στρατηγικής της Λισσαβώνας. Στο πλαίσιο αυτό, το 2007, δημιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση. Το Ταμείο προσέφερε βοήθεια σε εργαζόμενους που είχαν απολυθεί λόγω των μετασχηματισμών στις δομές του παγκόσμιου εμπορίου.

Το 2007, η Συνθήκη της Λισσαβώνας ήταν η απαρχή περαιτέρω προόδου αναφορικά με την εμπέδωση της κοινωνικής διάστασης στις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Σήμερα, η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση προσδίδει έμφαση στους κοινωνικούς στόχους της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων της πλήρους απασχόλησης και της αλληλεγγύης μεταξύ των γενιών. Επιπλέον, το Άρθρο 6 αναγνωρίζει ότι η Χάρτα των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων έχει την ίδια δεσμευτική ισχύ με αυτή των Συνθηκών. Η Χάρτα αναγνωρίζει τα λεγόμενα και «δικαιώματα αλληλεγγύης», όπως το δικαίωμα των εργαζομένων στην πληροφόρηση και τη διαβούλευση, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, δίκαιες και ισότιμες συνθήκες εργασίας, την κοινωνική ασφάλιση και την κοινωνική πρόνοια. Στην Συνθήκη εισήχθη επίσης μια οριζόντια Κοινωνική Ρήτρα που απαιτεί από την ΕΕ να εκπληρώνει τους παραπάνω κοινωνικούς στόχους όταν προσδιορίζει και υλοποιεί πολιτικές και δράσεις σε άλλους τομείς.

Γ. Οι εξελίξεις μετά τη Συνθήκη της Λισσαβώνας

Υιοθετημένη το 2010, εν μέσω μια χρηματοοικονομικής κρίσης, η Στρατηγική Ευρώπη 2020 στοχεύει στην ανάπτυξη με τονισμένη τη διάσταση της ενσωμάτωσης/ένταξης. Με άλλα λόγια, η στρατηγική στόχευση και κεντρική προτεραιότητα είναι μια οικονομία που ενισχύει τα ψηλά επίπεδα απασχόλησης και συνεισφέρει την κοινωνική και περιφερειακή συνοχή.

Η Στρατηγική 2020 έχει επίσης θέσει πέντε κεντρικούς στόχους. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ τέθηκε σαφής και μετρήσιμος κοινωνικός στόχος, δηλαδή να διασφαλιστεί ότι το 2020, 20 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλη την ΕΕ θα πάψουν να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο φτώχειας. Επιπλέον, επαναβεβαιώθηκε ο στόχος της απασχόλησης, δηλαδή η επίτευξη 75% ποσοστού απασχόλησης για την ηλικιακή κατηγορία 20-64. Επιπλέον υιοθετήθηκαν επτά Εμβληματικές Πρωτοβουλίες (πεδία προτεραιότητας/flagship initiatives), επιβοηθητικές για την επίτευξη αυτών των στόχων. Από αυτές τρεις είναι επικεντρωμένες στην απασχόληση και την κοινωνική προστασία. Αυτές είναι η «Ατζέντα για Νέες Δεξιότητες και Εργασίες», η οποία επικεντρώνει στην ανανέωση των πολιτικών ευελιξία με ασφάλεια. Η Πρωτοβουλία «Νεολαία σε Κίνηση», η οποία στοχεύει στην ενίσχυση της κινητικότητας και την βελτίωση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης των νέων. Η «Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα εναντίον της Φτώχειας και του  Κοινωνικού Αποκλεισμού». Η πρόοδος αυτών των πρωτοβουλιών παρακολουθείται εντός του ετήσιου κύκλου της Ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης, του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης των αυξανόμενων επιπέδων φτώχειας, το 2014 ιδρύθηκε το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους. Παρέχει φαγητό και άλλη βοήθεια σε βασικά αγαθά, σε συνάφεια με δράσεις κοινωνικής ένταξης.

Τον Απρίλιο του 2017, η Επιτροπή παρουσίασε μια ανακοίνωση για τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα των Κοινωνικών Δικαιωμάτων, ο οποίος έθεσε 20 κεντρικές αρχές και δικαιώματα. (Βλέπε Παράρτημα ΙΙ) Με βάση αυτά, θα ενισχυθεί η διαδικασία της σύγκλισης προς την επίτευξη καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και εργασίας. Αυτές οι αρχές είναι δομημένες πάνω σε τρεις άξονες: (i) ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην αγορά εργασίας, (ii) δίκαιες εργασιακές συνθήκες, και (iii) κοινωνική προστασία και ένταξη. Στην Κοινωνική Σύνοδο του Γκαίτεμπουργκ, τον Νοέμβριο του 2017, το Κοινοβούλιο, η Επιτροπή και το Συμβούλιο τόνισαν την κοινή τους δέσμευση σε μια διακήρυξη για τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα των Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Μια σειρά από νομοθετικές και μη-νομοθετικές πρωτοβουλίες σε τομείς όπως το δικαίωμα των εργαζομένων στην πληροφόρηση, πρόσβαση στην κοινωνική προστασία, την ισορροπία εργασία και ζωής, συνδέονται με την υλοποίηση μεριμνών του Πυλώνα. Ο Κοινωνικός Πυλώνας συνοδεύεται από ένα Κοινωνικό Πίνακα Αποτελεσμάτων (social scoreboard) για την παρακολούθηση της προόδου και μια νέα προσέγγιση που καθιστά οριζόντιες τις κοινωνικές προτεραιότητες σε όλες τις ευρωπαϊκές πολιτικές (όπως τα Investment Plan for Europe, Energy Union). Επιπλέον, η Επιτροπή πρότεινε την δημιουργία μιας ευρωπαϊκής επιθεώρησης εργασίας (European Labour Authority).

Τον Δεκέμβριο του 2017, η Επιτροπή πρότεινε μια οδηγία για τη διαφάνεια και την προβλεψιμότητα στις συνθήκες εργασίας. Στόχος είναι να παρασχεθεί στους εργαζόμενους (που ορίζονται ως φυσικά πρόσωπα που για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο παρέχουν υπηρεσίες κάτω από τις οδηγίες ενός άλλου προσώπου με αντάλλαγμα την αμοιβή) μια σειρά από νέα βασικά δικαιώματα. Μεταξύ άλλων το δικαίωμα πιο εξειδικευμένης πληροφόρησης για βασικές πλευρές της εργασίας τους, τον χρονικό περιορισμό δοκιμαστικών περιόδων, αύξηση των ευκαιριών για αναζήτηση επιπρόσθετης απασχόλησης με το να απαγορευθούν ρήτρες αποκλειστικότητας κ.λπ.

Επιπλέον, τον Μάρτιο του 2018, η Επιτροπή εξέδωσε μια πρόταση για σύσταση για την πρόσβαση εργαζομένων και αυτοαπασχολούμενων στην κοινωνική προστασία. Στόχος είναι καλυφθούν τυπικά κενά, διασφαλίζοντας ότι εργαζόμενοι και αυτοαπασχολούμενοι που εργάζονται σε παρόμοιες συνθήκες μπορούν να συμμετέχουν στα ίδια συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Μία από τις προτάσεις είναι να υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς ασφαλιστικών δικαιωμάτων από την μια εργασία στην άλλη.

9.2 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Συνοπτικά μιλώντας, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση εγκαινιάζεται επίσημα το 1997. Κύριος στόχος η δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας σε όλη την ΕΕ.

Σήμερα αποτελεί μέρος της Στρατηγικής Ευρώπης 2020 και υλοποιείται μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ενός ετήσιου κύκλου πολιτικού συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών και των Ευρωπαϊκών οργάνων.

Ειδικότερα, η υλοποίηση της ΕΣΑ, που αρχικά υποστηριζόταν από την Επιτροπή Απασχόλησης και σήμερα υποστηρίζεται και από την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας, ακολουθεί τέσσερα κύρια βήματα κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

1. Τις Κατευθυντήριες για την απασχόληση, που καθορίζουν κοινές προτεραιότητες και στόχους για τις πολιτικές απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης και προτείνονται από την Επιτροπή, συμφωνούνται με τις εθνικές κυβερνήσεις και υιοθετούνται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
2. Τις Κοινές Εκθέσεις για την Απασχόληση, που βασίζονται πρώτον, στην ανάλυση της κατάστασης της απασχόλησης και την κοινωνική κατάσταση στην Ευρώπη και δεύτερον, στην υλοποίηση των Κατευθυντηρίων για την Απασχόληση και τρίτον, στην αξιολόγηση του Κοινωνικού Πίνακα Αποτελεσμάτων, δηλαδή κρίσιμων δεικτών για την απασχόληση και την κοινωνική ένταξη. Εκδίδονται από την Επιτροπή και υιοθετούνται από το Συμβούλιο.
3. Τα Εθνικά Μεταρρυθμιστικά Προγράμματα που υποβάλλονται από τις κυβερνήσεις και αναλύονται από την Επιτροπή με γνώμονα τη συμμόρφωση στους στόχους της Στρατηγικής 2020.
4. Μετά την αξιολόγηση των ΕΜΠ η Επιτροπή δημοσιεύει εκθέσεις για κάθε χώρα και προχωρά σε συστάσεις ανά χώρα.

 

Συνοπτικό ιστορικό

Ήδη από τα τέλη του 1950, οι εργαζόμενοι επωφελούνταν από την «βοήθεια αναπροσαρμογής», στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Μέσω αυτής παρέχετο βοήθεια στους εργαζόμενους στους τομείς του άνθρακα και του χάλυβα που αντιμετώπιζαν την απειλή της απώλειας της εργασίας τους λόγω της βιομηχανικής αναδιάρθρωσης. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ήταν το κύριο εργαλείο, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, για την καταπολέμηση της ανεργίας.

Στις δεκαετίες του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, υλοποιήθηκαν προγράμματα δράσης για την απασχόληση που επικεντρώθηκαν σε συγκεκριμένες ομάδες και δημιουργήθηκαν παρατηρητήρια και μελετητικά προγράμματα.

Στο πλαίσιο των υψηλών ποσοστών ανεργίας στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, η Λευκή Βίβλος για την Ανάπτυξη, της Ανταγωνιστικότητα και την Απασχόληση (1993) εγκαινίασε τον διάλογο σε επίπεδο ΕΕ για την οικονομική στρατηγική και την στρατηγική της απασχόλησης. Για πρώτη φορά το ζήτημα της απασχόλησης τέθηκε στην κορυφή της ατζέντας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η Συνθήκη του Άμστερνταμ που τέθηκε σε ισχύ το 1999, με τον τίτλο περί απασχόλησης που περιείχε, παρείχε τη βάση για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Απασχόληση και την μόνιμη, και βασισμένη στις συνθήκες, Επιτροπή Απασχόλησης. Η τελευταία είχε συμβουλευτικό χαρακτήρα και σκοπό της ήταν η προώθηση του συντονισμού των πολιτικών για την απασχόληση και την αγορά εργασίας των κρατών-μελών. Ωστόσο, η αρμοδιότητα για την πολιτική απασχόλησης παρέμενε κυρίως στο επίπεδο των κρατών-μελών. Η συμπερίληψη του «κοινωνικού πρωτοκόλλου» στη Συνθήκη ενίσχυσε την συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων.

Η Σύνοδος Κορυφής του Λουξεμβούργου τον Νοέμβριο του 1997 εγκαινίασε την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόλησης, μαζί με την Ανοικτή Μέθοδο Συντονισμού. Η Ανοικτή Μέθοδος Συντονισμού συνίσταται σε έναν ετήσιο κύκλο συντονισμού και αξιολόγησης των εθνικών πολιτικών απασχόλησης που βασίζεται στην δέσμευση των κρατών μελών να διαμορφώσουν κοινούς αντικειμενικούς στόχους και μετρήσιμα αποτελέσματα.

Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική Απασχόλησης έθεσε το υψηλό επίπεδο απασχόλησης σε ίση βάση με τους μακροοικονομικούς αντικειμενικούς στόχους για την ανάπτυξη και τη σταθερότητα.

Το 2000, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας συμφώνησε σε έναν νέο στρατηγικό στόχο να καταστήσει την Ευρώπη «την πιο ανταγωνιστική και δυναμική, βασισμένη στη γνώση οικονομία στον κόσμο", υιοθετώντας την πλήρη απασχόληση ως πρωταρχικό αντικειμενικό στόχο της πολιτικής απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής. Επίσης συμφώνησε και ετέθησαν συγκεκριμένοι στόχοι που έπρεπε να επιτευχθούν έως το 2010  (Στρατηγική της Λισσαβώνας).

Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική Απασχόλησης αξιολογήθηκε το 2002 και δόθηκε νέα επανεκκίνηση το 2005, με εστίαση στην ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας. Με στόχο την απλοποίηση και το εξορθολογισμό των διαδικασιών, εισήχθη ένα πολυετές πλαίσιο (με τον πρώτο κύκλο να περιλαμβάνει την περίοδο 2005-2008) και οι κατευθυντήριες για την απασχόληση ενοποιήθηκαν με τις Γενικές Κατευθυντήριες Γραμμές Οικονομικής Πολιτικής (Broad Economic Policy Guidelines).

Μετά την οικονομική κρίση, το 2010, υιοθετήθηκε η Στρατηγική Ευρώπη 2020 και παρουσιάστηκε το Ευρωπαϊκό εξάμηνο ως ο μηχανισμός για τον συντονισμό της χρηματοοικονομικής πολιτικής.

Με βάση αυτή τη δεκαετή στρατηγική για την απασχόληση, την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, υιοθετήθηκαν για πρώτη φορά μια σειρά από  κεντρικοί στόχοι που περιλάμβαναν:

• Αγορά εργασίας: αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ανθρώπων ηλικίας 20-64 σε 75% έως το 2020;
• Κοινωνική ένταξη και καταπολέμηση της φτώχειας: τουλάχιστον 20 εκατομμύρια άνθρωποι να ξεφύγουν από τον κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.
• Βελτίωση της ποιότητας και την απόδοσης της εκπαίδευσης και των συστημάτων κατάρτισης: μείωση του ποσοστού πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου στο 10% (από 15%) και αύξηση του ποσοστού των ατόμων 30-34 ετών που έχουν ολοκληρώσει την τριτοβάθμια (ή ισοδύναμη) εκπαίδευση σε τουλάχιστον 40% (αντί 31%).

Και οι πέντε κεντρικοί στόχοι έπρεπε να «μεταφραστούν» από τα κράτη-μέλη σε εθνικούς στόχους, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την σχετική θέση τους και τις εθνικές περιστάσεις. Οι συνέπειες ωστόσο της κρίσης του 2008, έκαναν δύσκολη την επίτευξη των στόχων για την απασχόληση και την φτώχεια.

Ο κύκλος της παρακολούθησης των πολιτικών απασχόλησης περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία:

• Τις Κατευθυντήριες Γραμμές για την Απασχόληση, που διαμορφώνονται από την Επιτροπή και υιοθετούνται από το Συμβούλιο.
• Την Κοινή Έκθεση για την Απασχόληση, που εκδίδεται από την Επιτροπή και υιοθετείται από το Συμβούλιο.
• Τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων.
• Τις Εκθέσεις για κάθε χώρα και τις Ειδικές ανά Χώρα Συστάσεις (Country Specific Recommendations-CSRs), που διαμορφώνονται από την Επιτροπή και μετά υιοθετούνται από το Συμβούλιο.

Οι κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση (Άρθρο 148 της ΣΛΕΕ) περιγράφουν τους στρατηγικούς στόχους για τις εθνικές πολιτικές απασχόλησης και πολιτικές προτεραιότητες στο πεδίο της απασχόλησης (βλέπε και Παράρτημα ΙΙΙ), της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ένταξης. Συνιστούν μέρος των δέκα κατευθυντήριων γραμμών, που περιλαμβάνουν επίσης τους έξι «γενικούς προσανατολισμούς οικονομικών πολιτικών» (broad economic policy guidelines) (Άρθρο 121 της ΣΛΕΕ).

Στις 22 Νοεμβρίου του 2017 η Επιτροπή υιοθέτησε μια πρόταση για την τροποποίηση των κατευθυντήριων γραμμών, έτσι ώστε να εναρμονιστούν με τις αρχές του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Οι πιο πρόσφατες κατευθυντήριες γραμμές, σε συμφωνία με τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων για το 2019 καλύπτουν τέσσερεις τομείς:

• Ενίσχυση της ζήτησης για εργασία (δημιουργία θέσεων εργασίας, φορολόγηση εργασίας και καθορισμός μισθών)
• Ενίσχυση της προσφοράς εργασίας και ενίσχυση των δεξιοτήτων (συμπεριλαμβανομένων των νέων και μακροχρόνια άνεργων).
• Βελτίωση της λειτουργίας της αγοράς εργασίας (με ιδιαίτερη επικέντρωση στον κατακερματισμό της αγοράς εργασίας).
• Ισοτιμία, καταπολέμηση της φτώχειας και προώθηση ίσων ευκαιριών για όλους.

 

Δεσμευτικές νομικές πράξεις – Ευρωπαϊκό δίκαιο

Με βάση τις μέριμνες της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ που αναφέρονται στο πεδίο της απασχόλησης και των κοινωνικών υποθέσεων, έχουν υιοθετηθεί μια σειρά από οδηγίες, κανονισμούς και αποφάσεις για ην διασφάλιση ενός ελάχιστου επιπέδου σε όλα τα κράτη μέλη σε πεδία όπως:

• Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία
• Ίσες ευκαιρίες για άνδρες και γυναίκες. Ίσες ευκαιρίες στην εργασία, πρόνοιες για την εγκυμοσύνη, την άδεια μητρότητας, την άδεια πατρότητας
• Προστασία απέναντι σε διακρίσεις με βάση το φύλο, τη φυλή, τη θρησκεία, την αναπηρία, τον σεξουαλικό προσανατολισμό
• Εργασιακές συνθήκες, μερική απασχόληση, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, απασχόληση των νέων, πληροφόρηση και διαβούλευση με τους εργαζόμενους
• Υποστηρικτικές υπηρεσίες (Δημόσιες Υπηρεσίες Απασχόλησης)

Επιπλέον, η νομοθεσία της ΕΕ υποστηρίζει τις θεμελιώδεις ελευθερίες που καθορίζουν την ελεύθερη κίνηση των προσώπων, των υπηρεσιών και του κεφαλαίου εντός της ΕΕ:

• Ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων: ισότητα στην μεταχείριση, πρόσβαση στα κοινωνικά επιδόματα
• Απόσπαση εργαζομένων, διάρκεια, πληρωμή, τομείς που καλύπτονται

 

Ο συντονισμός μέσα από συστάσεις και άλλες πρωτοβουλίες πολιτικής

Επιπρόσθετα με το «σκληρό δίκαιο», όπως παρατέθηκε παραπάνω, υφίστανται και δράσει που δεν είναι απόλυτα δεσμευτικές για τα κράτη μέλη (soft law), αλλά εντάσσονται στο συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών. Τέτοιες δράσεις είναι οι συστάσεις, ή άλλες πολιτικές πρωτοβουλίες που προωθεί η Επιτροπή. Μολονότι δεν τις διακρίνει η δεσμευτικότητα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις πολιτικές των κρατών μελών. Παραδείγματα τέτοιων πολιτικών είναι:

• Η Σύσταση του Συμβουλίου για να τεθεί σε εφαρμογή η Εγγύηση για τη Νεολαία (Απρίλιος 2013), στόχος της οποίας είναι ότι όλοι οι νέοι κάτω των 25 ετών θα έχουν τη δυνατότητα σε μια καλής ποιότητας προσφορά που θα αφορά θέση απασχόλησης, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία, εντός τεσσάρων μηνών από τη στιγμή που θα καταστούν άνεργοι ή θα τελειώσουν την τυπική εκπαίδευση.
• Ευρωπαϊκή Συμμαχία για τη Μαθητεία (Ιούλιος 2013).
• Η Σύσταση του Συμβουλίου για το Ποιοτικό Πλαίσιο για την Πρακτική Άσκηση (2014).
• Η Σύσταση του Συμβουλίου για την ένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας (2016).
• Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης (2016) για νέους ανθρώπους, που εστιάζεις την προσφορά βοήθειας σε περίπτωση φυσικών καταστροφών ή βοηθά στην αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων στις κοινότητες.
• Η Ατζέντα για Νέες Δεξιότητες (2016). Ένα πακέτο πολιτικών που περιλαμβάνει δέκα κεντρικές δράσεις για να εφοδιάσει τους πολίτες με δεξιότητες που έχει ανάγκη η αγορά εργασίας (όπως η Σύσταση του Συμβούλιο για τις διαδρομές αναβάθμισης δεξιοτήτων, οι Νέες Ευκαιρίες για τους Ενήλικες, η Σύσταση του Συμβουλίου για ένα Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Ποιοτικής και Αποτελεσματικής Μαθητείας, το 2018).

Εννοείται ότι η υιοθέτηση και από τα τρία όργανα της ΕΕ του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων συνιστά μια δράση προς αυτή την κατεύθυνση.

 

Υποστηρικτικά χρηματοδοτικά εργαλεία

Υπάρχουν μια σειρά από χρηματοδοτικά εργαλεία για να υποστηρίζουν την ανάπτυξη προγραμμάτων, μέτρων και της ικανότητας των κρατών μελών.

• Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (περισσότερα παρακάτω).
• Η Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων με στόχευση στους νέους 15-24 που δεν είναι στην απασχόληση, στην εκπαίδευση ή στην κατάρτιση.
• Tο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία (EaSI) 2014-2020, που συνταιριάζει τρία προγράμματα, το PROGRESS – Πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Αλληλεγγύη, το EURES – Ευρωπαϊκές Υπηρεσίες Απασχόλησης και το Μικροπιστώσεις και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα.
• Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση.

Τον Μάιο του 2018, η Επιτροπή δημοσίευσε τις προτάσεις της για την αναθεώρηση των διαρθρωτικών εργαλείων.

9.3. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ

Όπως προαναφέρθηκε το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο προβλέφθηκε στην Συνθήκη της Ρώμης. Στόχος του ήταν να βελτιώσει τις ευκαιρίες κινητικότητας των εργαζομένων και τις ευκαιρίες απασχόλησής τους στην κοινή αγορά. Στη συνέχεια, τόσο οι στόχοι του όσο και οι κανόνες λειτουργίας του αναθεωρήθηκαν, έτσι ώστε να αντικατοπτρίζει τις εξελίξεις στην οικονομική κατάσταση και τις εξελίξεις στην απασχόληση στα κράτη-μέλη, καθώς και τις πολιτικές προτεραιότητες που κατά καιρούς τίθονταν σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ο αντικειμενικός στόχος του ΕΚΤ είναι η βελτίωση των ευκαιριών απασχόλησης, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, η καταπολέμηση της φτώχειας, η προώθηση της εκπαίδευσης, των δεξιοτήτων και της δια βίου μάθησης και η ανάπτυξη ενεργητικών, συνεκτικών και βιώσιμων πολιτικών ένταξης.

Σε αντιστοιχία με τις προτεραιότητες του το ΕΚΤ στοχεύει σε:

• Προώθηση υψηλών επιπέδων απασχόλησης και ποιότητας εργασίας, βελτίωση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας, υποστήριξη της γεωγραφικής και επαγγελματικής κινητικότητας των εργαζομένων, διευκόλυνση της προσαρμογής τους στην βιομηχανική αλλαγή.
• Ενθάρρυνση υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης και κατάρτισης για όλους και υποστήριξη των μεταβάσεων μεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης για τους νέους ανθρώπους.
• Καταπολέμηση της φτώχειας, ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης, προώθηση της ισότητας των φύλων, την μη διάκριση και την ισότητα των ευκαιριών.

Μικρό ιστορικό: 1957-2014

Το ΕΚΤ ήταν το πρώτο διαρθρωτικό ταμείο. Αρχικά, και έως το 1970, κάλυπτε το 50% του κόστους που είχαν τα κράτη-μέλη από προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και  επιδότησης επανεγκατάστασης για εργαζόμενους που είχαν επηρεαστεί από τις οικονομικές αναδιαρθρώσεις. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου βοήθησε πάνω από 2 εκατομμύρια εργαζόμενους. Από το 1971, έπειτα από απόφαση του Συμβουλίου, αυξήθηκαν ιδιαίτερα οι πόροι και άλλαξε το σύστημα της κατάθεσης αιτήσεων από κράτη-μέλη. Το 1983, το Ταμείο επικέντρωσε τις δράσεις του στην καταπολέμηση της νεανικής ανεργίας και στις περιφέρειας που είχαν μεγαλύτερη ανάγκη. Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, με τις διατάξεις που εισήγαγε, διαμόρφωσε μια πιο συντονισμένη προσέγγιση στον προγραμματισμό των δράσεων και στην λειτουργία των διαρθρωτικών ταμείων. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ διεύρυνε το πεδίο δράσης του ΕΚΤ και συμπεριέλαβε την «προσαρμογή στις βιομηχανικές αλλαγές και τις αλλαγές στα παραγωγικά συστήματα» ως πεδία δράσης του. Δύο βασικά προγράμματα που συγχρηματοδοτήθηκαν εκείνη την περίοδο ήταν το «Adapt», που στόχευε στην υποστήριξη εργαζομένων και εργοδοτών στην προσπάθεια να προβλέψουν και να θεραπεύσουν τις επιπτώσεις από τις βιομηχανικές αλλαγές και η «Employment», που στόχο είχε την ένταξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων στην αγορά εργασίας.

Την προγραμματική περίοδο 2000-2006 ο προϋπολογισμός του ΕΚΤ ανήλθε σε 60 δισεκατομμύρια. Αρμοδιότητά του ήταν πολιτικές που στόχευαν τόσο στην πολιτική συνοχής όσο και στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική Απασχόλησης. Μια σημαντική πρωτοβουλία, ήταν η EQUAL, η οποία εστίασε στην υποστήριξη καινοτόμων υπερεθνικών προγραμμάτων για την αντιμετώπιση των διακρίσεων και των μειονεξιών στην αγορά εργασίας.

Για την προγραμματική περίοδο 2007-2013, παρέμειναν τρία διαρθρωτικά ταμεία. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Συνοχής. Η συντονισμένη δράση τους στόχευε στην επίτευξη της σύγκλισης, την περιφερειακή ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση και την ισορροπημένη περιφερειακή ανάπτυξη της ΕΕ.

Οι πόροι των διαρθρωτικών ταμείων κατανέμονται μεταξύ των κρατών μελών σύμφωνα με μια φόρμουλα που λαμβάνει υπ’ όψιν της τον πληθυσμό, την πληθυσμιακή πυκνότητα, την περιφερειακή ευημερία, την ανεργία, τα επίπεδα εκπαίδευσης. Μια βασική αρχή των διαρθρωτικών ταμείων είναι η αρχή της προσθετικότητας, σύμφωνα με την οποία τα κράτη-μέλη δεν μπορούν να χρησιμοποιούν τους πόρους των διαρθρωτικών ταμείων για να αντικαθιστούν εγχώριες δαπάνες που θα είχα προγραμματίσει έτσι κι αλλιώς.

Στην προγραμματική περίοδο 2007-2013, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, σε συνεργασία και με άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής, διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης Ανασυγκρότησης, που υιοθετήθηκε τον Δεκέμβριο του 2008 και στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Οικονομικής Ανασυγκρότησης που παρουσίασε η Επιτροπή την ίδια περίοδο.  

Μικρό ιστορικό: 2014-2020

Με προϋπολογισμό  74 δισεκατομμύρια ευρώ billion για την περίοδο αυτή (έναντι 75 δις για την περίοδο 2007-2013), το ΕΚΤ συγχρηματοδοτεί εθνικά και περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα.

Εστιάζει στους ακόλουθους θεματικούς στόχους:

• Προώθηση βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας της εργασίας
• Προώθηση της κοινωνικής ένταξης, καταπολέμηση της φτώχειας και των διακρίσεων
• Επενδύσεις στην εκπαίδευση, την κατάρτιση, και την επαγγελματική κατάρτιση για δεξιότητες και δια βίου μάθηση
• Ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας των δημόσιων αρχών και κοινωνικών εταίρων και αποδοτική δημόσια διοίκηση.

Τον Μάιο του 2018, η Επιτροπή παρουσίασε τις προτάσεις της για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027. Στις προτάσεις περιλαμβάνεται ένα ανανεωμένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Συν (ΕΚΤ+), με τον προϋπολογισμό του να αγγίζει τα 101 δισεκατομμύρια ευρώ και με στόχο τη στήριξη της υλοποίησης των αρχών του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Το ΕΚΤ+ θα αποτελέσει συγχώνευση του ΕΚΤ, της Πρωτοβουλίας για την Απασχόληση των Νεών, του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τους Απόρους, του Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία και του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Υγείας.

Οι προτεραιότητες του ΕΚΤ+ είναι:

• Προώθηση των μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας και την ανοδική κοινωνική σύγκλιση και την πρόσβαση, σταθερότητα και αποτελεσματικότητα των συστημάτων υγείας και των δημόσιων πολιτικών υγείας, κυρίως μέσα από το καλύτερη ευθυγράμμιση με τις Ειδικές Συστάσεις ανά Χώρα (CSRs) του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
• Επένδυση στην εκπαίδευση και τις δεξιότητες (κυρίως στις βασικές ψηφιακές δεξιότητες) για την προσαρμογή στις ανάγκες της οικονομίας, την προώθηση της απασχόλησης μέσω δράσεων που καθιστούν δυνατό την (επαν)ένταξη στην αγορά εργασίας, ιδιαιτέρως για τους νέους, τους μακροχρόνια άνεργους και αντιμετώπιση των νέων κινδύνων που σχετίζονται με νέες μορφές εργασίας.
• Ιδιαίτερη προσοχή στην κατάσταση των μεταναστών και την ένταξή τους στην αγορά εργασίας.
• Προώθηση της κοινωνικής ένταξης, διασφάλιση υψηλών επιπέδων υγειονομικής προστασίας, αποτροπή και καταπολέμηση της φτώχειας και της ανισότητας.
• Υποστήριξη της κινητικότητας στην αγορά εργασίας και της κοινωνικής καινοτομίας.
• Περιορισμός των ανισοτήτων στην πρόσβαση στη δημόσια υγεία και ποιότητα στην υγειονομική περίθαλψη, προστατεύοντας τους ανθρώπους από σοβαρές διασυνοριακές υγειονομικές απειλές, ενδυνάμωση των συστημάτων υγείας με έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους και υποστήριξη της υγειονομικής νομοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ.

Άλλα εργαλεία για την ένταξη στην αγορά εργασίας συμπληρωματικά με το ΕΚΤ

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση δημιουργήθηκε ως εργαλείο προώθησης της ανταγωνιστικότητας και όχι της συνοχής για την περίοδο 2007-2013 του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου. Στόχος του είναι να ενισχυθούν οι εργαζόμενοι που καθίστανται άνεργοι λόγω των μεγάλων διαρθρωτικών αλλαγών στο παγκόσμιο εμπόριο, που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση. Το Ταμείο αυτό στόχο έχει να διαμορφώσει δράσεις για επείγουσες καταστάσεις όπως οι μαζικές απολύσεις λόγω παγκοσμιοποίησης, για μια συγκεκριμένη βραχεία περίοδο. Την περίοδο 2014-2020, ο προϋπολογισμός του ήταν 150 εκατομμύρια ευρώ και στις δράσεις του προστέθηκαν η αντιμετώπιση απολύσεων από τις παγκόσμιες χρηματοοικονομικές κρίσεις. Η πρόταση της Επιτροπής, που κατατέθηκε το 2018, είναι να αυξηθεί ο προϋπολογισμός του Ταμείου σε 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ και να καλύπτει και εργαζόμενου που πλήττονται από την ψηφιοποίηση της παραγωγής και την αυτοματοποίηση. Επιπλέον, το όριο των απολύσεων πάνω από το οποίο μπορεί να παρέμβει το Ταμείο προτείνεται να μειωθεί από τους 500 εργαζόμενους στους 250.

 

 

 

 

10. ΟΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΣΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ[5]

 

Κατευθυντήρια γραμμή 5: Τόνωση της ζήτησης εργασίας

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διευκολύνουν τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, μεταξύ άλλων μειώνοντας τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις στις προσλήψεις, ενισχύοντας την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα και την πραγματική αυτοαπασχόληση και, ειδικότερα, στηρίζοντας τη δημιουργία και την ανάπτυξη των πολύ μικρών και των μικρών επιχειρήσεων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν ενεργά την κοινωνική οικονομία και να τονώσουν την κοινωνική καινοτομία. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρύνουν ειδικά τις καινοτόμες μορφές εργασίας που δημιουργούν ευκαιρίες ποιοτικής απασχόλησης. Η φορολογική επιβάρυνση θα πρέπει να μετατοπιστεί από την εργασία σε άλλες πηγές φορολογίας που είναι λιγότερο επιζήμιες για την απασχόληση και την ανάπτυξη, λαμβανομένης υπόψη της αναδιανεμητικής επίδρασης του φορολογικού συστήματος, με εξασφάλιση της προστασίας των εσόδων για επαρκή κοινωνική προστασία και δαπάνες για την ενίσχυση της ανάπτυξης. Σεβόμενα την αυτονομία των κοινωνικών εταίρων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρύνουν διαφανείς και προβλέψιμους μηχανισμούς καθορισμού των μισθών, που επιτρέπουν τη δυνατότητα ανταπόκρισης των μισθών στις εξελίξεις της παραγωγικότητας και παρέχουν δίκαιους μισθούς για αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο. Οι εν λόγω μηχανισμοί θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις διαφορές ως προς τα επίπεδα δεξιοτήτων και τις αποκλίσεις όσον αφορά τις οικονομικές επιδόσεις ανά περιφέρειες, κλάδους και εταιρείες. Με σεβασμό των εθνικών πρακτικών, τα κράτη μέλη και οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να εξασφαλίσουν επαρκή επίπεδα ελάχιστου μισθού, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις τους στην ανταγωνιστικότητα, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη φτώχεια των εργαζομένων.

 

Κατευθυντήρια γραμμή 6: Ενίσχυση της προσφοράς εργασίας και βελτίωση της πρόσβασης στην απασχόληση, σε δεξιότητες και σε ικανότητες

Στο πλαίσιο των τεχνολογικών, περιβαλλοντικών και δημογραφικών αλλαγών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν την παραγωγικότητα και την απασχολησιμότητα, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, μέσω σωστής παροχής κατάλληλων γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων καθ' όλη τη διάρκεια της εργασιακής ζωής, που να ανταποκρίνονται στις τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες της αγοράς εργασίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να πραγματοποιήσουν τις απαραίτητες επενδύσεις τόσο στην αρχική όσο και στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση (διά βίου μάθηση). Θα πρέπει να συνεργαστούν με τους κοινωνικούς εταίρους, τους φορείς παροχής εκπαίδευσης και κατάρτισης, τις επιχειρήσεις και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη για να αντιμετωπίσουν τις διαρθρωτικές αδυναμίες στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, ώστε να παρέχεται ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιδιώκουν την εξασφάλιση της μεταφοράς των δικαιωμάτων κατάρτισης κατά τις επαγγελματικές μεταβάσεις. Αυτό θα πρέπει να επιτρέψει σε όλους να προβλέπουν και να προσαρμόζονται καλύτερα στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, καθώς και να διαχειρίζονται επιτυχώς τις μεταβάσεις, έτσι ώστε η οικονομία συνολικά να είναι πιο ανθεκτική στις κρίσεις.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν τις ίσες ευκαιρίες για όλους στην εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένης της προσχολικής εκπαίδευσης. Θα πρέπει να αυξήσουν τα συνολικά επίπεδα εκπαίδευσης, ιδίως για όσους έχουν λιγότερα προσόντα και για εκπαιδευόμενους που προέρχονται από μειονεκτικό περιβάλλον. Θα πρέπει να διασφαλίσουν την ποιότητα των μαθησιακών αποτελεσμάτων, να ενισχύσουν τις βασικές δεξιότητες, να μειώσουν τον αριθμό των νέων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο και να αυξήσουν τη συμμετοχή των ενηλίκων στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν τη μάθηση με βάση την εργασία στο πλαίσιο των συστημάτων τους επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (μεταξύ άλλων μέσω ποιοτικών και αποτελεσματικών θέσεων μαθητείας), να βελτιώσουν τη σύνδεση της αγοράς εργασίας με την τριτοβάθμια εκπαίδευση, να βελτιώσουν την παρακολούθηση και πρόβλεψη των δεξιοτήτων, να προβάλουν περισσότερο και να καταστήσουν συγκρίσιμες τις δεξιότητες και να πολλαπλασιάσουν τις ευκαιρίες για αναγνώριση και επικύρωση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αποκτώνται εκτός του επίσημου πλαισίου εκπαίδευσης και κατάρτισης. Θα πρέπει να αναβαθμίσουν και να αυξήσουν την προσφορά και την αξιοποίηση της ευέλικτης συνεχιζόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να υποστηρίξουν τους ενήλικους με χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων για να διατηρήσουν ή να αναπτύξουν τη μακροπρόθεσμη απασχολησιμότητά τους, ενισχύοντας την πρόσβαση σε μαθησιακές ευκαιρίες υψηλής ποιότητας και την αξιοποίηση των ευκαιριών αυτών, μέσω της δημιουργίας διαδρομών αναβάθμισης των δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης των δεξιοτήτων, της προσφοράς εκπαίδευσης και κατάρτισης που αντιστοιχεί στις ευκαιρίες της αγοράς εργασίας, καθώς και της επικύρωσης και της αναγνώρισης των δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν.

Η ανεργία και η αεργία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, μεταξύ άλλων με την αποτελεσματική, έγκαιρη, συντονισμένη και εξατομικευμένη βοήθεια που βασίζεται στην υποστήριξη για την αναζήτηση εργασίας, κατάρτισης και απόκτησης νέων προσόντων. Για να μειωθεί σημαντικά και να προληφθεί η μακρόχρονη και διαρθρωτική ανεργία, θα πρέπει να εφαρμοστούν ολοκληρωμένες στρατηγικές που περιλαμβάνουν εμπεριστατωμένη ατομική αξιολόγηση το αργότερο ύστερα από 18 μήνες ανεργίας. Η ανεργία των νέων και το ζήτημα των νέων εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης θα πρέπει να συνεχίσει να αντιμετωπίζεται με την πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και τη διαρθρωτική βελτίωση της μετάβασης από την εκπαίδευση στην απασχόληση, μεταξύ άλλων μέσω της πλήρους εφαρμογής των εγγυήσεων για τη νεολαία.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αποσκοπούν σε άρση των αντικινήτρων και των εμποδίων, και στην παροχή κινήτρων για συμμετοχή στην αγορά εργασίας ιδίως για όσους είναι περισσότερο απομακρυσμένοι από την αγορά εργασίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποστηρίζουν ένα κατάλληλο περιβάλλον εργασίας για τα άτομα με αναπηρίες, μεταξύ άλλων μέσω στοχοθετημένης χρηματοδοτικής στήριξης και υπηρεσιών που τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν την ισότητα των φύλων και την αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, μεταξύ άλλων εξασφαλίζοντας ίσες ευκαιρίες και επαγγελματική εξέλιξη και εξαλείφοντας τα εμπόδια στη συμμετοχή. Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων πρέπει να εκμηδενιστεί, μεταξύ άλλων εξασφαλίζοντας την ίση αμοιβή για ίση εργασία ή εργασία ίσης αξίας. Η συμφιλίωση επαγγελματικής, οικογενειακής και προσωπικής ζωής για γυναίκες και άνδρες θα πρέπει να προωθηθεί, ιδίως μέσω της πρόσβασης σε μακροχρόνιες και οικονομικά προσιτές, υψηλής ποιότητας υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν ότι οι γονείς και όλα τα πρόσωπα με υποχρεώσεις φροντίδας έχουν πρόσβαση σε αρμόζουσες άδειες για οικογενειακούς λόγους και ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας, με στόχο την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής, οικογενειακής και προσωπικής ζωής, και να προωθήσουν την ισορροπημένη χρήση των εν λόγω δικαιωμάτων μεταξύ γυναικών και ανδρών.

 

Κατευθυντήρια γραμμή 7: Βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας και της αποτελεσματικότητας του κοινωνικού διαλόγου

 Προκειμένου να επωφεληθούν από ένα δραστήριο και παραγωγικό εργατικό δυναμικό και νέους τρόπους εργασίας και επιχειρηματικά μοντέλα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεργαστούν με τους κοινωνικούς εταίρους όσον αφορά τις αρχές ευελιξίας και ασφάλειας, εξισορροπώντας δικαιώματα και υποχρεώσεις. Θα πρέπει να μειώσουν και να αποτρέψουν τον κατακερματισμό στο εσωτερικό των αγορών εργασίας, να καταπολεμήσουν την αδήλωτη εργασία και να προωθήσουν τη μετάβαση σε μορφές απασχόλησης αορίστου χρόνου. Οι κανόνες για την προστασία της απασχόλησης, το εργατικό δίκαιο και οι θεσμοί θα πρέπει στο σύνολό τους να παρέχουν, αφενός, το κατάλληλο περιβάλλον για προσλήψεις και, αφετέρου, την απαραίτητη ευελιξία στους εργοδότες να προσαρμόζονται γρήγορα στις μεταβολές της οικονομικής συγκυρίας, διατηρώντας ταυτόχρονα τη δέουσα ασφάλεια και ένα υγιές, ασφαλές και κατάλληλα προσαρμοσμένο περιβάλλον εργασίας για τους εργαζόμενους. Θα πρέπει να αποτρέπονται οι σχέσεις απασχόλησης που οδηγούν σε επισφαλείς συνθήκες εργασίας, μεταξύ άλλων με την καταπολέμηση της κατάχρησης των άτυπων συμβάσεων. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε αποτελεσματικό και αμερόληπτο μηχανισμό επίλυσης διαφορών καθώς και το δικαίωμα επανόρθωσης, το οποίο περιλαμβάνει την καταβολή εύλογης αποζημίωσης, σε περιπτώσεις καταχρηστικής απόλυσης.

Οι πολιτικές θα πρέπει να έχουν ως στόχο τη βελτίωση και την υποστήριξη της συμμετοχής στην αγορά εργασίας, της αντιστοίχισης και των μεταβάσεων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενεργοποιούν και να διευκολύνουν αποτελεσματικά αυτούς που μπορούν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας διευρύνοντας τη στόχευση, την εμβέλεια και την κάλυψή τους και συνδέοντάς τες καλύτερα με την εισοδηματική στήριξη στους ανέργους, για όσο αναζητούν εργασία και με βάση τα δικαιώματα και τις ευθύνες τους. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχεύουν στη δημιουργία πιο αποδοτικών και αποτελεσματικών δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης, εξασφαλίζοντας έγκαιρη και εξατομικευμένη βοήθεια σε όσους αναζητούν εργασία, στηρίζοντας τη ζήτηση της αγοράς εργασίας και εφαρμόζοντας διαχείριση βάσει επιδόσεων.

 Τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν στους ανέργους επαρκή επιδόματα ανεργίας με εύλογη διάρκεια, σύμφωνα με τις εισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. Τα εν λόγω επιδόματα δεν θα πρέπει να λειτουργούν ως αντικίνητρο για τη γρήγορη επιστροφή στην απασχόληση και θα πρέπει να συνοδεύονται από ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας.

 Η κινητικότητα των εκπαιδευομένων και των εργαζομένων θα πρέπει να προωθηθεί με στόχο την ενίσχυση των δεξιοτήτων απασχολησιμότητας και την αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας. Θα πρέπει να αρθούν τα εμπόδια για την κινητικότητα στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, των επαγγελματικών και ατομικών συντάξεων και στην αναγνώριση των προσόντων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι οι διοικητικές διαδικασίες δεν αποτελούν περιττό εμπόδιο για τους εργαζόμενους από άλλα κράτη μέλη που αποδέχονται μια θέση εργασίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να αποτρέπουν την καταχρηστική εφαρμογή υφισταμένων κανόνων και να αντιμετωπίζουν πιθανότητες «φυγής εγκεφάλων» από ορισμένες περιοχές.

 Με βάση τις υφιστάμενες εθνικές πρακτικές, και προκειμένου να υπάρξει πιο αποτελεσματικός κοινωνικός διάλογος και να επιτευχθούν καλύτερα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν την έγκαιρη και ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό και την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και πολιτικών σε θέματα απασχόλησης, κοινωνικά και, κατά περίπτωση, οικονομικά θέματα, μεταξύ άλλων με την παροχή στήριξης για την ενίσχυση των ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων. Οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να ενθαρρύνονται να διαπραγματεύονται και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις σε ζητήματα που τους αφορούν, με πλήρη σεβασμό της αυτονομίας τους και του δικαιώματος στη συλλογική δράση.

Όπου κρίνεται σκόπιμο και βασιζόμενα στις υφιστάμενες εθνικές πρακτικές, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν υπόψη την εμπειρία των σχετικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά την απασχόληση και τα κοινωνικά ζητήματα.

 

Κατευθυντήρια γραμμή 8: Προαγωγή των ίσων ευκαιριών για όλους, προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας

 Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν αγορές εργασίας χωρίς αποκλεισμούς, ανοιχτές σε όλους, θεσπίζοντας αποτελεσματικά μέτρα για την καταπολέμηση κάθε μορφής διακρίσεων και την προαγωγή των ίσων ευκαιριών για τις υποεκπροσωπούμενες ομάδες στην αγορά εργασίας. Θα πρέπει να διασφαλίσουν την ίση μεταχείριση όσον αφορά την απασχόληση, την κοινωνική προστασία, την εκπαίδευση και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, ανεξαρτήτως φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εκσυγχρονίσουν τα συστήματα κοινωνικής προστασίας ώστε να παρέχουν ουσιαστική, αποτελεσματική, βιώσιμη και επαρκή κοινωνική προστασία σε όλα τα στάδια της ζωής του ατόμου, με την ενθάρρυνση της κοινωνικής ένταξης και της ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας, με την παροχή κινήτρων για τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας και με την αντιμετώπιση των ανισοτήτων, μεταξύ άλλων με τον σχεδιασμό των συστημάτων φορολογίας και παροχών. Η συμπλήρωση των καθολικών προσεγγίσεων με επιλεκτικές θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Ο εκσυγχρονισμός των συστημάτων κοινωνικής προστασίας θα πρέπει να οδηγήσει στη βελτίωση της πρόσβασης, της βιωσιμότητας, της επάρκειας και της ποιότητας.

 Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν ολοκληρωμένες στρατηγικές και στρατηγικές πρόληψης με τον συνδυασμό των τριών συνιστωσών της ενεργού ένταξης: επαρκής εισοδηματική στήριξη, αγορές εργασίας χωρίς αποκλεισμούς και πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες, κάλυψη των ατομικών αναγκών. Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας θα πρέπει να εξασφαλίζουν επαρκείς παροχές ελάχιστου εισοδήματος για κάθε άνθρωπο που δεν διαθέτει αρκετούς πόρους και να προωθούν την κοινωνική ένταξη, παρακινώντας τα άτομα να συμμετέχουν ενεργά στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία.

Η διαθεσιμότητα οικονομικά προσιτών, προσπελάσιμων και ποιοτικών υπηρεσιών, όπως η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, η εξωσχολική φροντίδα, η εκπαίδευση, η κατάρτιση, η στέγαση, οι υπηρεσίες υγείας και η μακροχρόνια περίθαλψη είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της ισότητας των ευκαιριών, μεταξύ άλλων για τις γυναίκες, τα παιδιά και τους νέους. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της φτώχειας των εργαζομένων και της παιδικής φτώχειας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίζουν την πρόσβαση όλων στις βασικές υπηρεσίες. Για όσους έχουν ανάγκη ή βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίζουν πρόσβαση σε επαρκή κοινωνική στέγαση ή στεγαστική βοήθεια. Η έλλειψη στέγης θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με εξειδικευμένο τρόπο. Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ειδικές ανάγκες των ατόμων με αναπηρίες.

 Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν έγκαιρη πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή προληπτική και θεραπευτική υγειονομική περίθαλψη καθώς και μακροχρόνια περίθαλψη υψηλής ποιότητας, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα.

Λόγω της αύξησης της μακροζωίας και των δημογραφικών αλλαγών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να κατοχυρώσουν την επάρκεια και τη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων για εργαζόμενους και αυτοαπασχολούμενους, παρέχοντας ίσες ευκαιρίες σε γυναίκες και άνδρες να αποκτήσουν συνταξιοδοτικά δικαιώματα, μεταξύ άλλων μέσω συμπληρωματικών συστημάτων για τη διασφάλιση επαρκούς εισοδήματος. Οι μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων θα πρέπει να στηρίζονται από μέτρα παράτασης του επαγγελματικού βίου, όπως η αύξηση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης, και να πλαισιώνονται από στρατηγικές ενεργού γήρανσης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθιερώσουν έναν εποικοδομητικό διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη και να επιτρέψουν την κατάλληλη σταδιακή εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων.

 

11. ΟΙ ΝΕΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

 

Σε αυτό το κεφάλαιο θα γίνει συνοπτική περιγραφή των τελευταίων κρίσιμων πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Απασχόλησης[6], καθώς και σε προτάσεις της Επιτροπής που οικοδομούν σε ήδη υφιστάμενες πρωτοβουλίες αλλά ενισχύονται ή τροποποιούνται για την επόμενη περίοδο (2021-2030). Για την γενική στρατηγική προσέγγιση που προτείνεται για την επόμενη περίοδο αναφορικά με τα ζητήματα απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης, αναλυτικότερα, στο επόμενο κεφάλαιο.

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναλυθούν κάποιες από αυτές τις πρωτοβουλίες, αφού φαίνεται ότι σταδιακά, μετατοπίζεται το βάρος από δράσεις που έχουν να κάνουν με την ευελιξία στην αγορά εργασίας προς μέτρα που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που δημιουργεί η εκθετική αύξηση εισαγωγής νέων μορφών απασχόλησης στην αγορά εργασίας, την επισφάλεια και συνακόλουθα την ενίσχυση της ασφάλειας στην αγορά εργασίας. Με άλλα λόγια, γίνεται όλο και πιο έντονη η επικέντρωση την προσπάθεια ρύθμισης της αγοράς εργασίας. Οι πρωτοβουλίες για την διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς κατώτατου μισθού, η πρόταση για το ευρωπαϊκό επίδομα ανεργίας, η προσπάθεια ενίσχυσης του κοινωνικού διαλόγου, η πρωτοβουλία για την οριοθέτηση μορφών «υποκρυπτόμενης» εξαρτημένης εργασίας, η ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης, η καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, η νέα πρόταση οδηγίας για τις συνθήκες εργασίας, είναι μερικές μόνον από τις πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση. Ακόμα πιο έντονη μεταστροφή των πολιτικών προς μια «νεοκεϋνσιανή» προσέγγιση υπάρχει στις προτάσεις της Επιτροπής για την νέα περίοδο μετά το 2020, όπου ρητά πλέον δηλώνεται ότι η ενίσχυση της ζήτησης και οι νέες επενδύσεις είναι αποφασιστικής σημασίας παράγοντες για την διασφάλιση υψηλών επιπέδων απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης.

Η κρισιμότερη παρέμβαση σε αυτές τις εξελίξεις αποτέλεσε ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας των Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Στις 17 Νοεμβρίου 2017 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή υπέγραψαν μια διοργανική διακήρυξη για τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, έπειτα από εκτενή και ευρεία δημόσια διαβούλευση. Ο Πυλώνας ορίζει 20 βασικές αρχές και δικαιώματα που έχουν σκοπό να στηρίξουν εύρυθμες και δίκαιες αγορές εργασίας και συστήματα κοινωνικής προστασίας. Οι αρχές αρθρώνονται γύρω από τρεις κατηγορίες:

·         ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην αγορά εργασίας,

·         δίκαιες συνθήκες εργασίας

·         κοινωνική προστασία και ένταξη.

Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας αποτελεί πλαίσιο αναφοράς για την παρακολούθηση των εργασιακών και κοινωνικών επιδόσεων των κρατών μελών, για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων σε εθνικό επίπεδο και για την καθοδήγηση της ανανεωμένης διαδικασίας σύγκλισης σε όλη την Ευρώπη. Δεδομένης της σημασίας που έχουν οι εν λόγω αρχές για τον συντονισμό των διαρθρωτικών πολιτικών, οι κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση έχουν ευθυγραμμιστεί με τις αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (Το σύνολο των προβλέψεων του Πυλώνα στο Παράρτημα II).

Επιπλέον, κάποιες άλλες δράσεις έχουν να κάνουν με την σύσταση του Συμβουλίου της 15ης Φεβρουαρίου 2016 για την ένταξη των μακροχρονίως ανέργων στην αγορά εργασίας, της σύστασης του Συμβουλίου της 15ης Μαρτίου 2018 σχετικά με ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας, την Πλατφόρμα για την καταπολέμηση της αδήλωτης Εργασίας, την Ευρωπαϊκή Αρχή Εργασίας, την νέα οδηγία για τις διαφανείς και προβλέψιμες συνθήκες εργασίας καθώς και την πρωτοβουλία για ένα ευρωπαϊκό επίδομα ανεργίας.

Η Σύσταση για την ένταξη των μακροχρονίων ανέργων στην αγορά εργασίας αποτελεί μια άλλη ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία[7].  Η σύσταση ξεκινά με την υπόμνηση ότι οι δράσεις πρέπει να υλοποιούνται μέσω στενότερης σχέσης με τους εργοδότες. Ένα γεγονός που στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι προσφέρει πολύ μεγαλύτερα επίπεδα αποτελεσματικότητας στις πολιτικές για τους μακροχρόνια ανέργους. Ο στόχος είναι η διαμόρφωση μιας συμφωνίας ένταξης στην εργασία με έναν μακροχρόνια άνεργο πριν αυτός συμπληρώσει 18 μήνες ανεργίας. Για τους σκοπούς της παρούσας σύστασης, συμφωνία ένταξης στην εργασία είναι μια γραπτή συμφωνία μεταξύ ενός εγγεγραμμένου μακροχρονίως ανέργου και ενός σημείου επαφής.

Περιγράφονται μια σειρά από άλλες δράσεις όπως η παροχή ατομικής αξιολόγησης στου εγγεγραμμένους μακροχρονίως ανέργους. Η ενθάρρυνσή τους για εγγραφή στις υπηρεσίες απασχόλησης. Η εξατομικευμένη προσέγγιση και η προσπάθεια καθοδήγησης του ανέργου, ακόμα και όταν έχει καταλάβει μια θέση απασχόλησης. Και, φυσικά, η ενημέρωση των μακροχρονίως ανέργων σχετικά με προσφορές εργασίας και τη διαθέσιμη υποστήριξη σε διάφορους τομείς της οικονομίας και, κατά περίπτωση, σε διαφορετικές περιφέρειες και άλλα κράτη μέλη, ιδίως μέσω των ευρωπαϊκών μηχανισμών εύρεσης εργασίας.

 

Όσον αφορά την μαθητεία, κάποιοι λόγοι που παρακίνησαν την ΕΕ να αναλάβει πρωτοβουλία σε αυτό τον τομέα είναι η ανάγκη για υψηλά ποιοτικά επίπεδα στη μαθητεία έτσι ώστε να αποτραπεί ότι αυτή θα έχει ως συνέπεια εργασίες χαμηλών δεξιοτήτων και η ανάγκη να μην υπονομευθεί η φήμη του θεσμού από τέτοια αποτελέσματα αλλά και από τις περιπτώσεις κατάχρησής του[8].

Σύμφωνα με τη Σύσταση είναι μια σειρά από παράμετροι της μαθητείας που τα κράτη μέλη πρέπει να δώσουν την πρέπουσα προσοχή. Αυτές είναι η γραπτή συμφωνία μεταξύ των μερών. Η διασφάλιση για τα γνωστικά αποτελέσματα που θα έχει η μαθητεία, στα οποία πρέπει να έχει συμφωνήσει και ο εργοδότης και ο θεσμός κατάρτισης.  Ο μαθητευόμενος θα πρέπει να έχει την κατάλληλη υποστήριξη από κάποιο άτομο στο χώρο εργασίας για την παροχή της κατάλληλης συμβουλευτικής. Η μαθητεία θα πρέπει να έχει κάποια αποζημίωση για τον μαθητευόμενο και να διασφαλίζει την αρμόζουσα κοινωνική προστασία και τις κατάλληλες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας στο χώρο της εργασίας.

Με την Απόφαση Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου & Συμβουλίου[9], το 2016, εγκαινιάστηκε η δημιουργία ευρωπαϊκής πλατφόρμας με σκοπό την ενίσχυση της συνεργασίας για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας. Σύμφωνα με την απόφαση, ως «αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας» νοούνται η πρόληψη, η αποτροπή και η καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, καθώς και η προώθηση της δήλωσης της αδήλωτης εργασίας.

Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται να αντιμετωπίσει ένα σοβαρότατο ζήτημα που στρεβλώνει τις λειτουργίες της αγοράς εργασίας σε πολλά κράτη μέλη, αυτό της αδήλωτης απασχόλησης. Η αδήλωτη απασχόληση έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα. Κατ’ αρχάς, αναφορικά με τους εργαζόμενους, είναι ο εξαναγκασμός τους να δεχτούν επισφαλείς και συχνά επικίνδυνες συνθήκες εργασίας που, πολύ συχνά, συνοδεύονται από πολύ χαμηλότερες αποδοχές, σοβαρές παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων, αλλά και περιορισμό των δυνατοτήτων τους για ανάπτυξη δεξιοτήτων και ευκαιριών διά βίου μάθησης. Επιπλέον, η αδήλωτη απασχόληση, οδηγεί σε προστασία σημαντικά υποδεέστερη εκείνης που ορίζει η εργατική νομοθεσία και η κοινωνική προστασία, σε απώλεια κοινωνικών παροχών, συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη,. Ποικίλες και σοβαρές συνέπειες για την οικονομία και την κοινωνία

Σε ένα άλλο επίπεδο, είναι σοβαρές οι δημοσιονομικές συνέπειες, λόγω περιορισμού των εσόδων από τη φορολογία, των εσόδων της κοινωνικής ασφάλισης και, συνεπώς, μακροχρόνια, της οικονομικής βιωσιμότητας των συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Επιπλέον, η αδήλωτη εργασία επηρεάζει αρνητικά την απασχόληση και την παραγωγικότητα και στρεβλώνει τον ισότιμο ανταγωνισμό.

Η πρωτοβουλία της ΕΕ για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης πρόκλησης στοχεύει στην προώθηση της αμοιβαίας μάθησης μεταξύ των κρατών μελών, της ενίσχυση  των γνώσεων και της τεχνογνωσίας γύρω από αυτό το αντικείμενο και την ανταλλαγή εμπειρίας και τεχνογνωσίας.  Από το 2019, με την δημιουργία της Ευρωπαϊκής Αρχής Εργασίας, η Πλατφόρμα για την Αδήλωτη Εργασία ενσωματώνεται σε αυτή τη δράση

 Η Ευρωπαϊκή Αρχή Εργασίας ιδρύθηκε με Κανονισμό[10], γεγονός που καταδεικνύει την σημασία που αποδίδεται σε αυτή τη δράση από τα Ευρωπαϊκά όργανα, αφού ο κανονισμός είναι άμεσα εφαρμόσιμος και υποχρεωτικός για όλα τα κράτη μέλη. Βασικός ρόλος της Αρχής είναι η επικούρηση των κρατών μελών και της Επιτροπής κατά την αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή από αυτά του ενωσιακού δικαίου που αφορά την κινητικότητα του  εργατικού δυναμικού εντός της Ένωσης και τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας στην Ένωση. Η Αρχή ενεργεί στο πλαίσιο του πεδίου εφαρμογής μιας σειράς  πράξεων της Ένωσης (απαριθμούνται στην παράγραφο 4 του Κανονισμού), συμπεριλαμβανομένων όλων των οδηγιών, κανονισμών και αποφάσεων που βασίζονται στις εν λόγω πράξεις, καθώς και κάθε περαιτέρω νομικά δεσμευτικής πράξης της Ένωσης που αναθέτει αρμοδιότητες στην Αρχή.

Μια άλλη πρωτοβουλία της Επιτροπής είναι η πρότασή της Επιτροπής για μια νέα οδηγία για της συνθήκες εργασίας. Η νέα αυτή οδηγία θα συμπληρώσει και θα εκσυγχρονίσει σύμφωνα με τα δεδομένα στην αγορά εργασίας, τις υποχρεώσεις των εργοδοτών και τα δικαιώματα των εργαζομένων. Θα προσδιοριστούν κατώτατα επίπεδα προστασίας για όλους τους εργαζόμενους συμπεριλαμβανομένων αυτών με μη τυπικές μορφές απασχόλησης. Το νέο που θα εισαγάγει επίσης η νέα οδηγία είναι ότι ο εργαζόμενος ορίζεται με βάση τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που καθορίζει ότι «εργαζόμενος είναι ένα πρόσωπο που για συγκεκριμένη χρονική περίοδο εκτελεί υπηρεσίες για και υπό την διεύθυνση ενός άλλους προσώπου με αντάλλαγμα αμοιβή».

Συνεπώς βασικά στοιχεία της νέας προσέγγισης είναι ότι νέες μορφές απασχόλησης, που σήμερα εξαιρούνται, θα ενταχθούν στην οδηγία, θα διασφαλίζεται ότι οι εργαζόμενοι έχουν την κατάλληλη πληροφόρηση από την πρώτη στιγμή και θα έχουν γνώση των δικαιωμάτων τους. Η Οδηγία θα προβλέπει και τις μεθόδους τήρησής της.

Η σύσταση για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των ενηλίκων είναι επίσης μια πρόσφατη πρωτοβουλία. Η Σύσταση στοχεύει στο να προσφερθούν σε ενήλικες με χαμηλές δεξιότητες, που δεν έχουν ολοκληρώσει το Λύκειο και δεν εντάσσονται τις δράσεις της Εγγύησης για τη Νεολαία, γνώσεις και ικανότητες  που θα τους παρέχουν τις ευκαιρίες να[11]:

Α) αποκτήσουν ένα βασικό επίπεδο  αλφαβητισμού μαθηματικών και ψηφιακών γνώσεων.

Β) να αποκτήσουν ένα ευρύτερο φάσμα δεξιοτήτων, γνώσεων και ικανοτήτων που σχετίζονται με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και την ενεργό συμμετοχή στην κοινωνία.

Συστήνεται στα κράτη μέλη να διαμορφώσουν στρατηγικές για την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Επιπλέον, συστήνεται να ακολουθηθούν τρία βασικά βήματα στην διαμόρφωση αυτών των στρατηγικών. Πρώτον, να υπάρξει εκτίμηση και αξιολόγηση των αναγκών σε δεξιότητες. Δεύτερον, να υπάρξει εξατομικευμένη και ευέλικτη αλλά και ποιοτική κατάρτιση. Τρίτον να υπάρξει πιστοποίηση αυτής της κατάρτισης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού για πρώτη φορά τίθεται κάτι τέτοιο σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι η συζήτηση για το Ευρωπαϊκό επίδομα ανεργίας. Η συζήτηση έχει επίσης ενδιαφέρον γιατί δείχνει και τις διαφορετικές προσεγγίσεις των οργάνων της ΕΕ.

Έτσι, τον Οκτώβριο του 2012, η Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υιοθέτησε μια γνώμη για την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση που καλούσε την Επιτροπή να διερευνήσει τις δυνατότητες για την εισαγωγή ελαχίστου επιδότησης ανεργίας. Τον Φεβρουάριο του 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε μια απόφασή του αναφέρεται σε ένα πανευρωπαϊκό επίδομα ανεργίας που θα λειτουργεί ως σταθεροποιητής του οικογενειακού εισοδήματος. Το επίδομα θα χρηματοδοτείται από εισφορές των εργαζομένων πανευρωπαϊκά, διαμορφώνοντας έτσι και έναν άμεσο δεσμό των πολιτών με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Την ίδια χρονιά η Επιτροπή αναφερόμενη στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση, μεταξύ άλλων, αναφέρεται και αυτή σε ένα σχήμα ευρωπαϊκής αντασφάλισης της ανεργίας. (SURE-European Unemployment Reinsurance Scheme).

Την επόμενη χρονιά, η Γερμανία και η Γαλλία, σε μια διακήρυξή του, παρουσιάζουν την ιδέα για ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Σταθερότητας για την Ανεργία. Το Ταμείο δεν θα παρείχε επιδοτήσεις, αλλά θα κάλυπτε με δάνεια τα κράτη μέλη σε περιπτώσεις οικονομικών κρίσεων, έτσι ώστε να καλύπτουν δαπάνες για επιδότηση ανεργίας.

Τον Ιανουάριο του 2019, η Επιτροπή παρουσίασε και πάλι τις απόψεις της δηλώνοντας ότι ο Γιούνκερ αφενός υποστήριζε την ιδέα μιας Ευρωπαϊκής ασφάλισης απέναντι στην ανεργία, ως αντασφάλιση, ωστόσο, των εθνικών συστημάτων ασφάλισης. Ο Νοτμπρόβσκι, πρόσφατα δήλωσε ότι η Επιτροπή θα παρουσιάσει σύντομα μια επεξεργασμένη πρόταση επί του θέματος.

Στην Ανακοίνωση που εξέδωσε η Επιτροπή τον Ιανουάριο του 2020[12], παρουσιάζει μια σειρά από προτάσεις για την νέα περίοδο, που είτε θα αποτελέσουν κλιμάκωση δράσεων που ήδη υλοποιούνταν στην διάρκεια της Στρατηγικής Ευρώπη 2020 ή είχε ξεκινήσει η συζήτηση γι’ αυτές,

Ασφαλώς κεντρικό ζήτημα και σε αυτή την περίοδο θα είναι η προτεραιότητα στις δεξιότητες, την απασχολησιμότητα και το ανθρώπινο κεφάλαιο. Έτσι η πρωτοβουλία Νέες Δεξιότητες θα επικαιροποιηθεί. Στο πλαίσιο της θα συμπεριληφθεί και η έκδοση σύστασης για μια ευρωπαϊκή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ). Εξετάζονται επίσης καινοτόμοι λύσεις έτσι ώστε τα άτομα να καθορίζουν τη μάθηση και τη σταδιοδρομία τους, όπως για παράδειγμα είναι ο ατομικός λογαριασμός μάθησης για άτομα σε ηλικία εργασίας. Η Επιτροπή θα επικαιροποιήσει επίσης το σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση, έτσι ώστε να προωθήσει τις ψηφιακές δεξιότητες τόσο των νέων όσο και των ενηλίκων, καθώς και για να διασφαλίσει ότι κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα είναι έτοιμο για την ψηφιακή εποχή.

Η νεολαία θα αποτελέσει και πάλι προνομιακό πεδίο παρέμβασης. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2020 τις προτάσεις της για την ενίσχυση της πρωτοβουλίας Εγγύηση για τη Νεολαία.

Στο πλαίσιο της μετάβασης στη νέα πράσινη οικονομία, θα υιοθετηθεί ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης, στον οποίο περιλαμβάνεται ένα ειδικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Ο μηχανισμός αυτός θα στηρίξει τις περιφέρειες που αναμένεται να πληγούν περισσότερο από τη μετάβαση ώστε καμία να μην μείνει στο περιθώριο. Έτσι, καταδεικνύεται η δέσμευση της ΕΕ για τη σύμπλευση της περιβαλλοντικής και της κοινωνικής βιωσιμότητας. Οι επενδύσεις θα αναπτύξουν νέες οικονομικές δραστηριότητες και θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, θα μειώσουν το αποτύπωμα άνθρακα που παράγουμε, θα εξασφαλίσουν ενέργεια σε προσιτές τιμές και θα ενισχύσουν την απόκτηση νέων δεξιοτήτων. Επιπλέον, το Ταμείο Εκσυγχρονισμού θα επιτρέψει μια δίκαιη μετάβαση για τις περιφέρειες με εξάρτηση από τον άνθρακα, έτσι ώστε να υποστηριχθούν η αναδιάταξη, ο αναπροσανατολισμός και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων, η εκπαίδευση, οι πρωτοβουλίες αναζήτησης εργασίας και οι νεοφυείς επιχειρήσεις. Τέλος, για να υπάρξει αλληλεγγύη και στήριξη προς τους εκτοπισμένους εργαζομένους και τους αυτοαπασχολούμενους, μπορεί να παρέμβει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση.

Στο επίκεντρο αυτού του μετασχηματισμού θα είναι μια βιομηχανική στρατηγική επίσης μια ειδική στρατηγική για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), το πρόγραμμα InvestEU, που αναμένεται να κινητοποιήσει επενδύσεις ύψους 650 δισ. EUR, μεταξύ των οποίων έργα ύψους 50 δισ. EUR σε κοινωνικές υποδομές και κοινωνικές επενδύσεις στην εκπαίδευση και τις δεξιότητες, την κοινωνική επιχειρηματικότητα και τη μικροχρηματοδότηση. Το InvestEU θα εγκαινιάσει μοντέλα σύμπραξης καθώς και νέα επιχειρηματικά και οικονομικά μοντέλα για την επίτευξη βελτιωμένων κοινωνικών αποτελεσμάτων, με τα οποία θα αποδεσμευτεί το δυναμικό των επενδυτών και του φιλανθρωπικού κεφαλαίου. σχέδιο δράσης για την κοινωνική οικονομία για να βελτιώσει τις κοινωνικές επενδύσεις και τις κοινωνικές καινοτομίες και για να προωθήσει το δυναμικό των κοινωνικών επιχειρήσεων να δημιουργούν θέσεις εργασίας, ιδίως για όσα άτομα είναι περισσότερο απομακρυσμένα από την αγορά εργασίας ευρωπαϊκή στρατηγική για την ισότητα των φύλων, έτσι ώστε να γίνουν βήματα για τη γεφύρωση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων, για παράδειγμα, με τη λήψη δεσμευτικών μέτρων μισθολογικής διαφάνειας, αλλά και του αντίστοιχου χάσματος όσον αφορά τις συντάξεις, καθώς επίσης και για την προώθηση της πρόσβασης των γυναικών στην αγορά εργασίας και την αύξηση του αριθμού των γυναικών σε ανώτερες θέσεις σε επιχειρήσεις και οργανισμούς.

 

 

Πρωτοβουλίες τηε Επιτροπής με βάση την ανακοινωση a strong social europe for just transitions com (2020) 14 final annex
1ο Τριμηνο του 2020	πρωτο σταδιο της διαβουλευσης με τους κοινωνικους εταιρους για τον κατωτατο μισθο
	επενδυτικο σχεδιο για μια βιωσιμη ευρωπη – επενδυτικο σχεδιο για την ευρωπαϊκη πρασινη συμφωνια
	ταμειο δικαιης μεταβασης
	ευρωπαϊκη στρατηγικη για την ισοτητα των φυλων, σε συνδυασμο με δεσμευτικα μετρα μισθολογικης διαφανειας
	επικαιροποιηση του θεματολογιου δεξιοτητων για την Ευρωπη
	βιομηχανικη στρατηγικη
	στρατηγική για τις μμε
	δημογραφικη εκθεση
2ο Τριμηνο του 2020	ενισχυση των εγγυησεων για τη νεολαια
	επικαιροποιηση του σχεδιου δρασης για την ψηφιακη εκπαιδευση
3ο Τριμηνο του 2020	συνοδος κορυφης για την εργασια σε πλατφορμες
	ευρωπαϊκος χωρος εκπαιδευσης
4ο Τριμηνο του 2020	πραξη για τις ψηφιακες υπηρεσιες
	πρασινη βιβλος σχετικά με τη γηρανση
	ευρωπαϊκο σχεδιο για την καταπολεμηση του καρκινου
	πρωτοβουλια για την ισοτητα και την ενταξη των ρομα
	ευρωπαϊκο συστημα αντασφαλισης ανεργιας
2021	σχεδιο δρασης για την υλοποιηση του ευρωπαϊκου πυλωνα κοινωνικων δικαιωματων
	εγγυηση για τα παιδια
	σχεδιο δρασης για την κοινωνικη οικονομια
	στρατηγικη για την αναπηρια
	μακροπροθεσμο οραμα για τις αγροτικες περιοχες

 

 

Επίσης, η Επιτροπή θα επιδιώξει την εφαρμογή από την ΕΕ της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει μια ενισχυμένη στρατηγική για την αναπηρία το 2021, με βάση τα αποτελέσματα της εν εξελίξει αξιολόγησης σχετικά με την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία 2010-2020.

 

 

 

12. ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

Νέοι άξονες παρέμβασης

Η νέα στρατηγική προτείνεται να ορίζεται ως Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Βιωσιμότητα, σε όλες τις διαστάσεις, και ευημερία των πολιτών το κέντρο της νέας στρατηγικής[13].

Τέσσερεις άξονες παρέμβασης: Περιβάλλον, παραγωγικότητα, σταθερότητα και δικαιοσύνη. Πρώτον, οι προσπάθειές της ΕΕ πρέπει να επικεντρωθούν στην καθοδήγηση της μετάβασης σε μια φιλική προς το περιβάλλον και κλιματικά ουδέτερη ήπειρο έως το 2050, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι όλοι θα μπορούν να επωφελούνται από τις ευκαιρίες που θα προκύψουν.

Δεύτερον, με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και βιώσιμων λύσεων, η Ευρώπη μπορεί να βρεθεί στην πρώτη γραμμή της μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης και να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης σε έναν ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιημένο κόσμο, μεταξύ άλλων σε βασικούς τομείς για την τεχνολογική της κυριαρχία, όπως η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογία 5G. Οι ψηφιακές τεχνολογίες αποτελούν καταλυτικό παράγοντα για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Τρίτον, η Ένωση πρέπει να ολοκληρώσει την Οικονομική και Νομισματική της Ένωση για να διασφαλίσει ότι όλα τα οικονομικά μέσα είναι έτοιμα και άμεσα διαθέσιμα στην περίπτωση που προκύψουν σημαντικοί δυσμενείς οικονομικοί κραδασμοί. Ο διεθνής ρόλος του ευρώ πρέπει να ενισχυθεί ώστε να αυξηθεί η ευρωπαϊκή επιρροή στον κόσμο και στις παγκόσμιες αγορές και να προστατευθούν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, οι καταναλωτές και οι κυβερνήσεις από δυσμενείς εξωτερικές εξελίξεις. Μια δυναμική και ανθεκτική Οικονομική και Νομισματική Ένωση, η οποία στηρίζεται στα γερά θεμέλια που εξασφαλίζουν η Τραπεζική Ένωση και η Ένωση Κεφαλαιαγορών, αποτελεί το καλύτερο μέσο για την αύξηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στην Ευρώπη και, ως εκ τούτου, για την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ.

Τέταρτον, η νέα οικονομική ατζέντα πρέπει να διασφαλίζει ότι η μετάβαση θα είναι δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς και θα δίνει προτεραιότητα στον άνθρωπο. Πρέπει να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις περιφέρειες, στις βιομηχανίες και στους εργαζομένους οι οποίοι θα πρέπει να καταβάλουν πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια από άλλες για να επιτύχουν την μετάβαση.

Στον πυρήνα βρίσκεται μια βιομηχανική στρατηγική που θα επιτρέψεις τις επιχειρήσεις να καινοτομούν, να αναπτύσσουν νέες τεχνολογίες, να ενισχύουν την κυκλική οικονομία και να δημιουργούν νέες αγορές.

 

 

Οι προκλήσεις και το περιβάλλον εντός του οποίου θα υλοποιηθεί η νέα στρατηγική χαρακτηρίζονται από μια σειρά από ζητήματα. Κατά πρώτον, η ανάπτυξη είναι αναιμική, με τις επενδύσεις και την παραγωγικότητα να παραμένουν και αυτά σε χαμηλά επίπεδα. Έτσι, μολονότι αναφορικά με την απασχόληση η εικόνα είναι θετική, ωστόσο, η Ευρώπη απέχει πολύ από το να εκπληρώσει το πλήρες αναπτυξιακό της δυναμικό.

Η αστάθεια του γεωπολιτικού περιβάλλοντος και οι εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, είναι επίσης παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στις μελλοντικές προοπτικές.

Οι παραπάνω αρνητικές τάσεις επικουρούνται από την γήρανση του πληθυσμού, τον περιορισμό της παραγωγικότητας και τις συνέπειες από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Για να καταστεί η Ευρώπη ανταγωνιστική θα πρέπει να καταστεί πρωτοπόρος στη χρήση ψηφιακών και καθαρών τεχνολογιών. Η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η αύξηση της παραγωγικότητας, η δικαιοσύνη και η μακροοικονομική σταθερότητα θα είναι οι τέσσερις παράμετροι της οικονομικής μας πολιτικής κατά τα επόμενα έτη. Αυτές οι παράμετροι, οι οποίες είναι στενά αλληλένδετες και αλληλοενισχυόμενες, θα πρέπει να κατευθύνουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τις επενδύσεις και τις υπεύθυνες δημοσιονομικές πολιτικές σε όλα τα κράτη μέλη.

Ωστόσο, ένα κεντρικό ζήτημα που θα πρέπει να λαμβάνεται πάντα υπο’ όψιν όταν σχεδιάζονται πολιτικές και διαμορφώνονται συστάσεις είναι η υποστήριξη προς τους ανθρώπους που επηρεάζονται πιο πολύ από αυτές. Η μετάβαση στην πράσινη ανάπτυξη, για παράδειγμα, θα δημιουργήσει και νέες θέσεις απασχόλησης και περισσότερη ευημερία. Θα πρέπει όμως να ληφθεί υπ’ όψιν ότι η ένταξη των εργαζομένων με χαμηλές δεξιότητες στην αγορά εργασίας θα περιορίσει την παραγωγικόητητα. Αυτό όμως δεν διαφοροποιεί το μακροπρόθεσμο πλεονέκτημα της ένταξης στην αγορά εργασία και μια πιο ισορροπημένη και εύπορη κοινωνία. Για τη μεγιστοποίηση των διαφόρων στόχων πολιτικής απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις –δημόσιες και ιδιωτικές- στην εκπαίδευση, την επανακατάρτιση και την καινοτομία.

Η πρόκληση της παραγωγικότητας

Πώς προτείνει η νέα στρατηγική να επιτύχει την αύξηση της παραγωγικότητας; Η πρώτη απάντηση είναι μέσω της έρευνας και της καινοτομίας, για την ακρίβεια επενδύσεων σε αυτή. Δεύτερον, με επενδύσεις, δημόσιες και ιδιωτικές, ώστε να επιτευχθούν διαρθρωτικές αλλαγές μέσω της εισαγωγής νέων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις.  Και πώς θα παραχθούν αυτές οι νέες τεχνολογίες; Εγχώρια, στο εσωτερικό της ΕΕ απαντά η Επιτροπή, πάλι, με επενδύσεις ευρωπαϊκές στις τεχνολογίες αιχμής. Η Ευρώπη είναι ανάγκη να συνεχίσει να αναπτύσσει τις χρηματοοικονομικές της αγορές για ώστε όλες οι βιώσιμες επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση για επενδύσεις στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και ανάπτυξης.

Ψηλότερη παραγωγικότητα και καινοτομία δεν είναι δυνατές χωρίς επενδύσεις στην εκπαίδευση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Είναι κρίσιμης σημασία η υποστήριξη προς τα 60 εκατομμύρια εργαζομένων με χαμηλές δεξιότητες, έτσι ώστε να αναβαθμίσουν τις δεξιότητες τους. Μεταρρυθμίσεις στην αρχική εκπαίδευση και την κατάρτιση είναι απαραίτητες για να αναστραφεί το αυξανόμενο μερίδιο μαθητών με χαμηλές επιδόσεις. Πρέπει να αντιμετωπιστεί επίσης το ψηφιακό χάσμα. Η ευθύνη για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων πρέπει να μοιράζεται μεταξύ κράτους, ιδιωτικού τομέα και ατόμων.

Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων

Αναφορικά με τον άξονα της δικαιοσύνης, η υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων πρέπει να καταστεί η κεντρική δράση. Δράσεις ενάντια στην εργασιακή φτώχεια, στην αθέλητη μερική απασχόληση, των μη τυπικών μορφών εργασίας είναι απαραίτητες για την καταπολέμηση του κατακερματισμού της αγοράς εργασίας. Η διασφάλιση ότι όλοι οι εργαζόμενοι έχουν πρόσβαση σε δίκαιο μισθό, η προώθηση των μεταβάσεων σε συμβάσεις πλήρους απασχόλησης, η αναβάθμιση δεξιοτήτων αποτελούν πρωταρχικής σημασίας προτεραιότητες δράσης.

Η ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου είναι αποφασιστικής σημασίας ιδιαίτερα στις περιοχές όπου αυτός είναι πιο αδύναμος.

Για να έχουν οι εργαζόμενοι την υποστήριξη που είναι αναγκαία, ιδιαιτέρως σε περιπτώσεις έντονων οικονομικών κρίσεων, προτείνεται η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκούς Σχήματος Διασφάλισης Επιδόματος Ανεργίας (SURE), το οποίο θα συμπληρώνει τις εθνικές μέριμνες.

Επιπλέον, για την καταπολέμηση του κοινωνικού dumping και της εκμετάλλευσης των εργαζομένων πρέπει να αναληφθεί δράση για τον περιορισμό των μη τυπικών μορφών απασχόλησης.

Οι γυναίκες εξακολουθούν να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση στην αγορά εργασίας. Μολονότι οι γυναίκες σημειώνουν σε γενικές γραμμές καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα, το χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών ως προς το ποσοστό απασχόλησης και τα επίπεδα των μισθών έχει παραμείνει γενικά σταθερό κατά τα τελευταία έτη. Η εξάλειψη του χάσματος αυτού θα είχε θετικό οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Η προώθηση αποτελεσματικών πολιτικών εναρμόνισης μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, η διασφάλιση της πρόσβασης σε ποιοτική παιδική φροντίδα και η αντιμετώπιση των φορολογικών και υπό μορφή παροχών αντικινήτρων για εργασία είναι ζωτικής σημασίας για την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών και την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας.

Η προώθηση της δικαιοσύνης απαιτεί επένδυση σε δεξιότητες, επαρκή και βιώσιμα συστήματα κοινωνικής προστασίας και καταπολέμηση του αποκλεισμού. Η βελτίωση της ποιότητας και η εξάλειψη των αποκλεισμών στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι ζωτικής σημασίας για την ένταξη όλων στις μελλοντικές κοινωνίες. Θα πρέπει να μειωθούν τα ποσοστά πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και να αυξηθεί η ελκυστικότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ωστόσο, η επένδυση σε δεξιότητες είναι κάθε άλλο παρά επαρκής.

Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας πρέπει να προσαρμοστούν ώστε να παρέχουν προστασία σε όσους την χρειάζονται, ανεξαρτήτως εργασιακού καθεστώτος. Η Ευρώπη πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τις ανισότητες που πλήττουν τις ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο αποκλεισμού, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, των Ρομά και των μεταναστών, ώστε να διασφαλιστεί ότι είναι σε θέση να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές συνεισφοράς τους στην οικονομία, τα συστήματα κοινωνικής προστασίας και την κοινωνία. Η γήρανση του πληθυσμού καθιστά ολοένα και σημαντικότερη την επένδυση στην υγειονομική περίθαλψη και τη μακροχρόνια φροντίδα και την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του συστήματος κοινωνικής προστασίας με στόχο τη διασφάλιση της διαγενεακής δικαιοσύνης.

Οι προκλήσεις που απειλούν τη συνοχή μεταξύ και εντός των κρατών μελών έχουν αυξηθεί. Η οικονομική κρίση είχε ως συνέπεια την αύξηση των ανισοτήτων μεταξύ των κρατών μελών ως προς το εισόδημα και την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Οι περιφερειακές ανισότητες στην Ευρώπη εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση διότι επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη. Αν και η ευημερία των φτωχότερων περιφερειών έχει αυξηθεί από το 2010, το οικονομικό χάσμα με τις πλουσιότερες περιφέρειες έχει διευρυνθεί, μεταξύ άλλων και λόγω της μείωσης των επενδύσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το χάσμα αυτό ενδεχομένως να διευρυνθεί περισσότερο λόγω των τεχνολογικών αλλαγών και της ενεργειακής μετάβασης, εκτός εάν ληφθούν κατάλληλα μέτρα για την τόνωση της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας.

Η ΕΕ πρέπει να παραμείνει κινητήρια δύναμη συνοχής. Για την αντιμετώπιση των περιφερειακών και κοινωνικών ανισοτήτων πρέπει να δημιουργηθούν ευκαιρίες για όσους δεν επωφελούνται άμεσα από το άνοιγμα των αγορών και τις τεχνολογικές αλλαγές. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η αναβάθμιση των δεξιοτήτων μέσω της βελτίωσης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και η εξασφάλιση της κατάλληλης περιφερειακής σύγκλισης σε θέματα όπως η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την ποιοτική εκπαίδευση. Τα κράτη μέλη πρέπει να συνεχίσουν τις μεταρρυθμίσεις για την επίτευξη του στόχου αυτού, αξιοποιώντας πλήρως τη στήριξη που τους παρέχουν τα εργαλεία εντός του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η διασύνδεση των περιφερειών και η διευρυμένες δυνατότητες κινητικότητας είναι ζωτικής σημασίας, τόσο για τη συνοχή όσο και για την παραγωγικότητα, και πρέπει να υποστηρίζονται από τις κατάλληλες επενδύσεις.

Τα κράτη μέλη, οι περιφέρειες και οι πόλεις δεν ξεκινούν από την ίδια αφετηρία κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών για το κλίμα και το περιβάλλον. Για τον λόγο αυτό οι πολιτικές για το κλίμα πρέπει να εξακολουθήσουν να εντάσσονται σε μια συνεκτική προσέγγιση, ώστε να αποφευχθεί η υπονόμευση της σύγκλισης. Μολονότι μεσοπρόθεσμα η μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο οικονομικό μοντέλο ενδεχομένως να οδηγήσει στην τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης σε ολόκληρη την ΕΕ, βραχυπρόθεσμα απαιτούνται μέτρα πολιτικής για τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων σε συγκεκριμένους τομείς και περιφέρειες. Σε ορισμένους τομείς θα χρειαστεί μετασχηματισμός, ενώ σε πολλούς άλλους θα πρέπει να αναληφθεί δράση για να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Ο αντίκτυπος των αλλαγών αυτών πιθανόν να μη γίνει εξίσου αισθητός σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ένας νέος μηχανισμός δίκαιης μετάβασης θα παρέχει εξατομικευμένη υποστήριξη στα άτομα και τις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο και θα διασφαλίζει ότι κανείς δεν μένει στο περιθώριο. Θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην ανασυγκρότηση των περιφερειών που πλήττονται περισσότερο από την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.

Η φοροδιαφυγή, η φοροαποφυγή και ο ανταγωνισμός για χαμηλότερη φορολογία υπονομεύουν την ικανότητα των χωρών να καθορίζουν φορολογικές πολιτικές που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των οικονομιών και των λαών τους. Τα εθνικά συστήματα φορολογίας και παροχών θα πρέπει να βελτιστοποιηθούν για να ενισχυθούν τα κίνητρα για συμμετοχή στην αγορά εργασίας, να ενισχυθούν η δικαιοσύνη και η διαφάνεια και να εξασφαλιστεί η οικονομική βιωσιμότητα και η επάρκεια των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας στον μεταβαλλόμενο κόσμο της εργασίας. Τα φορολογικά συστήματα θα πρέπει επίσης να εξασφαλίζουν επαρκή έσοδα για τις δημόσιες επενδύσεις, την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη και την ευημερία, να εγγυώνται δίκαιη κατανομή των βαρών και να αποτρέπουν τη στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η καταπολέμηση των πρακτικών επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και η δίκαιη φορολόγηση των παγκοσμιοποιημένων εταιρειών είναι ουσιαστικής σημασίας. Τα συστήματα φορολογίας εταιρειών της ΕΕ χρειάζονται επειγόντως μεταρρύθμιση. Δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας οικονομίας και δεν αποτυπώνουν τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα στον ψηφιακό κόσμο. Όταν παράγονται κέρδη, οι φόροι και οι εισφορές πρέπει επίσης να ενισχύουν τα συστήματά μας κοινωνικής ασφάλισης, τα εκπαιδευτικά μας συστήματα, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και τις υποδομές μας.

---

[1] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πρόταση Κοινής Έκθεσης για την Απασχόληση, από την Επιτροπή στο Συμβούλιο που συνοδεύει την ανακοίνωση της Επιτροπής για την Ετήσια Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη 2020, COM(2019)653 final, Βρυξέλλες, 17.12.2019.

[2] Ανδρέας Φερώνας και Κωνσταντίνος Γεώρμας, «Ο ρόλος των Επιτροπών στην οικοδόμηση της κοινωνικής Ευρώπης: Οι Επιτροπές Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας», στο Θ. Σακελλαρόπουλος (επιμ.) Η κοινωνική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδόσεις Διόνικος, 2011

[3] Μαρίνα Αγγελάκη, «Η Ανοικτή Μέθοδος Συντονισμού ως εργαλείο αμοιβαίας μάθησης και μεταφοράς καλών πρακτικών στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης» στο Θ. Σακελλαρόπουλος (επιμ.) Η κοινωνική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδόσεις Διόνικος, 2011.

[4] Βασίλης Παπαδόγαμβρος (επιμ.), Πολιτικές και Προγράμματα Απασχόλησης, ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, σελ.34.

[5] ΑΠΟΦΑΣΗ (ΕΕ) 2018/1215 του ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 16^ης Ιουλίου 2018 σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών.

[6] Αυτό το κεφάλαιο επικεντρώνεται σε επιλεγμένες δράσεις της ΕΕ κατά τα τελευταία χρόνια και, σε δεύτερο βαθμό, στις προτάσεις που παρουσιάζονται στην Ανακοίνωση της Επιτροπής, Μια Ισχυρή Ευρώπη για δίκαιες μεταβάσεις, COM (2020) 14 final, Βρυξέλλες, 14.1.2020.

[7] ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 15ης Φεβρουαρίου 2016 για την ένταξη των μακροχρονίως ανέργων στην αγορά εργασίας (2016/C 67/01).

[8] COUNCIL, COUNCIL RECOMMENDATION of 15 March 2018, on a European Framework for Quality and Effective Apprenticeships, (2018/C 153/01).

[9] Απόφαση Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου & Συμβουλίου, εγκαινιάστηκε η  [(ΕΕ) 2016/344 της 9ης Μαρτίου 2016]

[10] ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (EE) 2019/1149 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 20ής Ιουνίου 2019 για την ίδρυση Ευρωπαϊκής Αρχής Εργασίας, την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 883/2004, (ΕΕ) αριθ. 492/2011 και (ΕΕ) 2016/589 και την κατάργηση της απόφασης (ΕΕ) 2016/344.

[11] COUNCIL,COUNCIL RECOMMENDATION of 19 December 2016 on Upskilling Pathways: New Opportunities for Adults

(2016/C 484/01).

[12] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή Περιφερειών, Μια ισχυρή Ευρώπη για δίκαιες μεταβάσεις, COM(2020)14 final, Βρυξέλλες, 14.01.2020.

[13] COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN CENTRAL BANK, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE, THE COMMITTEE OF THE REGIONS AND THE EUROPEAN INVESTMENT BANK, Annual Sustainable Growth Strategy 2020, COM(2019) 650, Brussels, 17.12.2019.