Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ

Η φτώχεια της ανάπτυξης και η ανάπτυξη  της φτώχειας

Εάν τα ελλείμματα, μετά την απογραφή, στο δημοσιονομικό τομέα αποδείχθηκαν μεγάλα, τα στοιχεία δείχνουν ότι στον κοινωνικό τομέα αποδεικνύονται ακόμα μεγαλύτερα. Για να έχουμε μια σαφή εικόνα του κοινωνικού ελλείμματος παραθέτουμε τον παρακάτω πίνακα:

ΑΕΠ, Ανισότητες και φτώχεια, 1997-2003
	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003
Αύξηση πραγματικού ΑΕΠ	3,6	3,4	3,4	4,5	4,3	3,8	4,7
Κοινωνικές ανισότητες (S80/S20)	6,6	6,5	6,2	5,8	5,7	…	6,6
Κίνδυνος φτώχειας (μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις)	21	21	21	20	20	…	21
Πηγή: Eurostat. Ο Δείκτης S80/S20 παρουσιάζει το ποσοστό του συνολικού εισοδήματος που λαμβάνει το 20% του πληθυσμού με το υψηλότερο εισόδημα προς το αντίστοιχο 20% του πληθυσμού με το κατώτατο εισόδημα

Οι μεγαλύτερες πληθυσμιακές ομάδες που έρχονται αντιμέτωπες με το φάσμα της φτώχειας ήταν το 2003 οι ηλικιωμένοι με 28,1%, οι νέοι 16-24 ετών με 25,2%, τα παιδιά έως 15 ετών με 23,1%. Επίσης υψηλά ποσοστά κινδύνου φτώχειας παρουσίασαν οι μονογονεϊκές οικογένειες (34,5%), οι πολύτεκνες οικογένειες (31,5%) και οι άνεργοι (32,7%).

Το ελληνικό παράδοξο λοιπόν, συνίσταται, στο ότι η ανάπτυξη, ή καλύτερα τα χαρακτηριστικά του μοντέλου της ανάπτυξης κατά τα προηγούμενα χρόνια, έτειναν να αυξάνουν την φτώχεια. Η εξήγηση αυτού του παράδοξου έγκειται στα χαρακτηριστικά του μοντέλου ανάπτυξης που ακολουθήθηκε. Η κρίση του χρηματιστηρίου απετέλεσε την μεγαλύτερη μεταβίβαση πλούτου σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα από τους μη προνομιούχους προς τους προνομιούχους. Η ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων και τα τεράστια ποσά που δαπανήθηκαν για την διοργάνωσή τους, οδήγησαν σε ακόμα μεγαλύτερη συγκέντρωση επενδύσεων στον κατασκευαστικό τομέα. Επίσης, εντάθηκε η τάση εγκατάλειψης της υπαίθρου, η οποία στερήθηκε πολύτιμα κεφάλαια για υποδομές και παραγωγική αναδιάρθρωση. Το κλείδωμα της δραχμής σε υψηλά επίπεδα σε ευρώ μπορεί να «βόλευε» την τότε κυβέρνηση, υπονόμευσε ωστόσο μακροπρόθεσμα τις εξαγωγές της χώρας, οι οποίες σταδιακά κατέρρευσαν. Τα υψηλά επίπεδα του πληθωρισμού διέβρωσαν την αγοραστική δύναμη των κατώτατων εισοδημάτων. Τέλος, η είσοδος των μεταναστών, μπορεί να αύξησε την ευελιξία, και να ενθουσίασε τον ΟΟΣΑ, μακροπρόθεσμα όμως καλλιέργησε ένα μοντέλο αντιπαραγωγικό, περιόρισε την ανταγωνιστικότητα, και κατέπνιξε κάθε προσπάθεια καινοτομίας.

Το μοντέλο αυτό ακολουθήθηκε διότι τα προηγούμενα χρόνια υπήρξε εγκατάλειψη κάθε προσπάθειας για την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Στο βωμό του πρόσκαιρου κέρδους και των ενδεδυμένων συμφερόντων θυσιάστηκε έτσι η προσπάθεια για μια ανταγωνιστική, καινοτόμα και δυναμική κοινωνία. Η επίτευξη της τελευταίας είναι δυνατή μόνο μέσω της ενδυνάμωσης της κοινωνικής συνοχής, αφού έτσι καλλιεργείται η αφοσίωση στην επίτευξη του στόχου, η αμοιβαία εμπιστοσύνη, η εργασιακή ηρεμία, η κοινωνική συναίνεση, όλοι τους απαραίτητοι παράγοντες για μια ανταγωνιστική, δυναμική, ευέλικτη και καινοτόμα οικονομία. Όχι τυχαία, η μόνη χώρα από τους 15 που παρουσιάζει παρόμοια ποσοστά φτώχειας και κοινωνικών ανισοτήτων με τη χώρα μας είναι η Πορτογαλία.

Η ώρα της κοινωνικής απογραφής

Το κοινωνικό έλλειμμα πέρα από οικονομική και κοινωνική σημασία έχει φυσικά και πολιτική: οι κοινωνικές μερίδες που αυτό το έλλειμμα «φωτογραφίζει» είναι σε σημαντικό βαθμό αυτές που με την ψήφο τους έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την κυβερνητική αλλαγή της 7^ης Μαρτίου 2005. Ήταν τα στρώματα που διακατέχονταν από ανασφάλεια, που πλήττονταν από την ακρίβεια και που η οικονομική τους κατάσταση είχε χειροτερεύσει τα τελευταία χρόνια που αποτέλεσαν την αποφασιστική ψήφο για την κυβερνητική αλλαγή.

Η πρωτοβουλία της κυβέρνησης για την δημοσιονομική απογραφή ήταν αναγκαία. Είναι αδύνατη η ορθή διαχείριση μιας χώρας χωρίς την ύπαρξη ολοκληρωμένης εικόνας των δημόσιων οικονομικών. Το ίδιο ισχύει ωστόσο και για τον κοινωνικό τομέα. Σήμερα, αποτελεί απαίτηση η κοινωνική απογραφή, στόχος που άλλωστε τίθεται και από το καινούργιο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη που κατέθεσε πρόσφατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η Ελληνική Κυβέρνηση.

Τα προηγούμενα χρόνια υπήρξε απουσία μια συστηματικής μελέτης για τα πραγματικά προβλήματα των φτωχών στη χώρα μας και κατά συνέπεια, όποιες πολιτικές και εάν εξαγγέλλονταν ήταν απίθανο να επηρεάσουν αποφασιστικά το πρόβλημα. Σήμερα, τα στοιχεία δείχνουν ότι το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξυμένο. Πέραν μάλιστα της σοβαρότητας του στην τρίτη ηλικία, φαίνεται να αγγίζει με την ίδια ένταση και την παιδική και νεαρή ηλικία. Η όξυνση του φαινομένου σε αυτές τις ηλικίες αποτελεί μια βραθυφλεγή βόμβα όχι μόνο στην κοινωνική συνοχή, αφού δημιουργεί ένα διαγενεακό φαύλο κύκλο διαρθρωτικής φτώχειας, αλλά και στην ίδια την οικονομία, αφού δημιουργεί μελλοντικούς εργαζόμενους με χαμηλές δεξιότητες και περιορισμένη παραγωγικότητα.

Η κυβέρνηση έχει δείξει τη διάθεση να σκύψει με την ίδια σοβαρότητα πάνω από το κοινωνικό έλλειμμα, να προχωρήσει σε βαθιές ρήξεις με το παρελθόν, να διασφαλίσει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης για όσους κινδυνεύουν από την φτώχεια. Το στοίχημα της καινοτόμας Ελλάδας κερδίζεται μόνον με μια συνεκτική κοινωνία. Το στοίχημα της ανταγωνιστικής Ελλάδας κερδίζεται μόνον από πολίτες που διαθέτουν ίσες ευκαιρίες, αξιοπρέπεια και ασφάλεια. Εάν αυτά δεν προχωρήσουν μαζί, τότε και τα δύο στοιχήματα είναι χαμένα.