Η Παγκόσμια Τράπεζα και οι πολιτικές της για τη φτώχεια

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Είναι απορίας άξιο, το πόσο λίγο έχουν ασχοληθεί στη χώρα μας με το ζήτημα της Παγκόσμιας Τράπεζας, αυτοί που συζητούν ζητήματα παγκοσμιοποίησης και φτώχειας. Αυτό έρχεται σε σοβαρή αντίθεση με το ρόλο που αυτή έχει διαδραματίσει. Ακόμα και στην παραγωγική υστέρηση της χώρας μας έχει παίξει το ρόλο της αφού Αλλά ρόλο έχει παίξει και για την Ελλάδα. Πολλοί λίγοι γνωρίζουν ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1950, η τότε ελληνική κυβέρνηση ζήτησε από την ΠΤ μια μελέτη για τις δυνατότητες ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Ο προτάσεις της ΠΤ βέβαια δεν  στόχευαν σε μια αυτοδύναμη ανάπτυξη. Το μοντέλο που πρότεινε διαιώνιζε την εξάρτηση, αφού ως αναπτυξιακοί τομείς προτείνονταν ο τουρισμός και οι κατασκευές.

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ

Ήδη από αυτή τη μικρή εισαγωγή είναι φανερή ποια είναι η θέση μου για το ρόλο της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αυτή αποτελεί ένα στοιχείο των στρατηγικών σχεδίων των ΗΠΑ, ιδιαίτερα όπως αυτά αναπτύσσονται μετά  το 1945.

Την περίοδο εκείνη οι ΗΠΑ ήθελαν να σταθεροποιήσουν την ηγεμονική τους θέση σε ένα διακρατικό σύστημα όπου αυτές θα κυριαρχούν στο παγκόσμιο εμπόριο. Σκοπός αυτού του συστήματος, μεταξύ των άλλων, ήταν να διασφαλιστεί ότι οι σύμμαχοι των Η.Π.Α. θα ‘εγκλωβίζονταν’ σε μια σχέση εξάρτησης μέσω της παροχής παγκόσμιας ασφάλειας σε συνδυασμό με τον έλεγχό που η Αμερική θα παρείχε πάνω στις ροές του πετρελαίου [και] των γεωργικών εμπορευμάτων.

Αρχικά ο ρόλος της Παγκόσμιας Τράπεζας ήταν η παροχή δανείων για την μεταπολεμική ανοικοδόμηση. Όμως η απροθυμία των Ευρωπαίων να χρεωθούν καθώς και η οικονομική βοήθεια από το Σχέδιο Μάρσαλ ανέτρεψε αυτά τα σχέδια. Αφού η Ευρώπη έδειξε ελάχιστο ενδιαφέρον να υποθηκεύσει το οικονομικό της μέλλον σε ξένους τραπεζίτες, η Παγκόσμια Τράπεζα στράφηκε στις πρόσφατα ανεξαρτητοποιημένες πρώην αποικίες.

Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΠΑ

Οι αμερικάνοι κυριαρχούν απόλυτα στην Παγκόσμια τράπεζα. Ο πρόεδρος της είναι πάντα αμερικάνος. Ο δεύτερος πρόεδρος της δήλωνε το 1947 ότι η Τράπεζα θα κάνει καλό στις αμερικανικές επιχειρήσεις… θα δημιουργήσει αγορές για το εμπόριο των ΗΠΑ … και θα σταματήσει τον κομμουνισμό.

Τη δεκαετία του 1950, ο τότε πρόεδρος της Τράπεζας Γιουτζίν Μπλακ δήλωνε κυνικά προσπαθώντας να συγκεντρώσει κεφάλαια: «Τα προγράμματα εξωτερικής βοήθειας συνιστούν διακριτό όφελος για τις Αμερικανικές επιχειρήσεις. Τα τρία μεγαλύτερα οφέλη είναι: 1) Η εξωτερική βοήθεια παρέχει ουσιαστικές και άμεσες αγορές για τα αγαθά και τις υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτειών. 2) Η εξωτερική βοήθεια προωθεί την ανάπτυξη εξωτερικών αγορών για τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ. 3) Η εξωτερική βοήθεια προσανατολίζει τις εθνικές οικονομίες προς το σύστημα των ελεύθερης αγοράς εντός του οποίου οι επιχειρήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών μπορούν να ευημερήσουν».

Οι ΗΠΑ παρεμβαίνουν ωμά σε όλες τις λειτουργίες της τράπεζας. Το κογκρέσο να είναι το μόνο κοινοβούλιο κράτους μέλους που «εγκρίνει τις τριετής αλλά και τις ετήσιες συνεισφορές προς την Τράπεζα. Αυτό προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες στους αμερικάνους βουλευτές και τους φίλους τους για να επιβάλλουν τους όρους που αυτοί επιθυμούν

Ο ίδιος ο Στίγκλιτζ απολύθηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα διότι ο Λώρενς Σόμερς, ο Υπουργός Οικονομικών του Κλίντον ήταν χολωμένος μαζί του γιατί δεν συμφωνούσε με τον Σόμερς για το ότι η απελευθέρωση των αγορών κεφαλαίου είναι «η πιο κρίσιμη διεθνής προτεραιότητά.

Όταν γραφόταν η έκθεση του 2000/2001 με θέμα τη φτώχεια, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ απαίτησαν την απάλυνση της κριτικής που ασκούσε η έκθεση, ζήτησαν την υποβάθμιση της έμφασης στο ζήτημα της και τέλος απαίτησαν η έμφαση στις πολιτικές να δίνεται στην άποψη ότι η οικονομική μεγέθυνση και μόνον αυτή είναι που βοηθά τους ανθρώπους να ξεφύγουν από την φτώχεια. Ο Ραβί Κανμπούρ, ο επιμελητής της έκδοσης, μετά από πιέσεις, παραιτήθηκε.

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ

Λίγο πολύ η λογική της διέπεται από αυτό που αποκαλέστηκε Συναίνεση της Ουάσιγκτον. Δηλαδή, η ελεύθερη αγορά πρέπει να ρυθμίζει το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας. Τα κράτη θα πρέπει να παρεμβαίνουν για να διατηρούν την δημοσιονομική πειθαρχία, να πετυχαίνουν σταθερές τιμές συναλλαγματικών ισοτιμιών, να απελευθερώνουν, να απορυθμίζουν, να ιδιωτικοποιούν την οικονομία. Επίσης η αγορά εργασίας πρέπει να καθίσταται ευέλικτη.

Η Τράπεζα είναι πεπεισμένη ότι οι μηχανισμοί της αγοράς θα επιλύσουν όλα τα προβλήματα που έχουν οι χώρες που δανείζονται από αυτή. Φυσικά στο βαθμό που κάποια χώρα δανείζεται από αυτή η Τράπεζα προχωρά άμεσα σε πιέσεις για νομικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις..

Εκτιμάται ότι από το 1946 έως το 2003 η Τράπεζα έχει δανείσει 525 δισεκατομμύρια δολάρια. Μεγάλο μέρος των δανείων της Τράπεζας κατευθύνονται σε έργα υποδομής. Ωστόσο ένα μέρος των δανείων της Τράπεζας μπορούν να περιγραφούν ως εργαλείο που δίνει την δυνατότητα στις φτωχές χώρες να αγοράσουν αγαθά και υπηρεσίες από τις ανεπτυγμένες χώρες με το τίμημα της αυξάνουσας υπερχρέωσής τους. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει ένα πολύ κακό ιστορικό όσον αφορά στην επιτυχία των προγραμμάτων της, πόσο μάλλον την επίδρασή τους στους φτωχούς. Εσωτερική έκθεση της τράπεζας στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ανέφερε ότι το 73% των προγραμμάτων της ήταν αποτυχημένα (ως προς τους στόχους τους βέβαια). Επιτροπή του Κογκρέσου ανέφερε το 2000 ότι σύμφωνα με τα ίδια τα στοιχεία της τράπεζας πάνω από 50% των προγραμμάτων της ήταν αποτυχημένα ενώ το ποσοστό ήταν υψηλότερο στις φτωχότερες χώρες.

Τη δεκαετία του 1960 η τράπεζα δίνει έμφαση στην υποστήριξη του ιδιωτικού τομέα. Τη δεκαετία του 1970 η έμφαση μετατοπίζεται στην υποστήριξη της υπαίθρου και στις πληθυσμιακές πολιτικές. Την δεκαετία του 1980 –όταν πια ο νεοφιλελευθερισμός αρχίζει να κυριαρχεί– αλλάζει ο προσανατολισμός. Πλέον ζητείται από όσους δανείζονται να προχωρήσουν σε διαρθρωτικές αλλαγές της οικονομίας τους. Το παράλογο είναι ότι αυτές οι «διαρθρωτικές αλλαγές» κρίθηκαν αναγκαίες για να αντιμετωπιστεί ο υπερδανεισμός των φτωχών χωρών, μια κατάσταση για την οποία βέβαια υπεύθυνη ήταν η ίδια η Τράπεζα.

Στην πρώτη περίοδο, ο πακτωλός χρηματοδοτήσεων σε μεγάλα έργα υποδομής δεν επέφερε τα αναμενόμενα. Ωστόσο η Τράπεζα δεν άλλαξε αντιλήψεις. Η εμμονή σε αυτές τις αντιλήψεις είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή των «προγραμμάτων δομικής αναπροσαρμογής» στις υπερχρεωμένες χώρες του Τρίτου Κόσμου κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Μολονότι στόχος των προγραμμάτων υποτίθεται ότι ήταν η επίτευξη μακροοικονομικής σταθερότητας και ανάπτυξης, και αυτά τα προγράμματα απέτυχαν οικτρά, και οι επιπτώσεις τους πάνω στους φτωχούς ήταν καταστροφικές.

Από την δεκαετία του 1990 και έπειτα το κύριο βάρος –σε επίπεδο εξαγγελιών τουλάχιστον– πέφτει σε πολιτικές καταπολέμησης της φτώχειας. Ωστόσο μόλις το 10-17% των έργων απευθύνεται πραγματικά σε φτωχούς. Ακόμα και γι’ αυτά ωστόσο έχουν εκφρασθεί ενστάσεις. Είναι σωστό, για παράδειγμα μια χώρα να δανείζεται για να κτίζει σχολεία; Πώς θα ξεπληρώσει το κόστος έπειτα; Η απάντηση της τράπεζας ήταν η επιβολή διδάκτρων στα σχολεία. Το αποτέλεσμα; Εκατομμύρια παιδιά στην Αφρική εγκατέλειψαν το σχολείο γιατί δεν διέθεταν τα χρήματα για τα δίδακτρα.

Οι επιπτώσεις των πολιτικών και των προγραμμάτων της τράπεζας πάνω στους φτωχούς είναι καταστροφικές. Οι ίδιοι οι μελετητές της παραδέχονται ότι όλα αυτά τα έργα «υποδομών» δεν φτάνουν ποτέ τους ακραία φτωχούς. Δεύτερον οι  πολιτικές που επιβάλει έχουν τα εξής αποτελέσματα:

·        Δημοσιονομική λιτότητα-περιορισμός του κράτους. Συνέπεια τους ήταν η χειροτέρευση του επιπέδου των υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης, ο περιορισμός της πρόσβασης των φτωχών σε δημόσια αγαθά.

·        Απελευθέρωση του εμπορίου. Είχε ως συνέπεια το κλείσιμο πολλών τοπικών επιχειρήσεων. Μάλιστα η έρευνα έδειξε ότι πλήχθηκαν ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι πιο καινοτόμες.

·        Απελευθέρωση του χρηματοοικονομικού τομέα. Αυτό οδήγησε στην συγκέντρωση των κεφαλαίων σε λιγα χέρια. Είχε ως συνέπεια την μεταφορά πόρων προς τις μεγάλες επιχειρήσεις, και οδήγησε τους μικρομεσαίους σε απόγνωση αφού δεν μπορούσαν να προμηθευτούν πιστώσεις για την λειτουργία τους. Ο εύκολος δανεισμός οδήγησε στην αύξηση της κατανάλωσης εισαγόμενων αγαθών

·        Απελευθέρωση της αγοράς εργασίας. Επιδείνωση των επιπέδων απασχόλησης, μείωση των πραγματικών μισθών, αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων. Διεύρυνση της επισφαλούς απασχόλησης, ενδυνάμωση της θέσης των εργοδοτών. Από αυτό πλήττονταν ιδιαίτερα οι γυναίκες. Είχαμε αύξηση της παιδικής εργασίας. Στο σύνολο της οικονομίας δεν επετεύχθη η θρυλούμενη αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας.

·        Ιδιωτικοποιήσεις. Μεγάλη αρνητική επίδραση στους ακραίους φτωχούς. Ξένος έλεγχος των στρατηγικών υπηρεσιών. Τα στοιχεία έδειξαν ότι η μορφή της ιδιοκτησίας δεν καθορίζει τον βαθμό απόδοσης, ενώ δεν υπήρξε εμφανής επίδραση στην αύξηση του ΑΕΠ. Αντιθέτως αυξάνουν τις ανισότητες.

·        Αγροτικός τομέας. Οι περικοπές επιδοτήσεων, η απελευθέρωση των τιμών και οι μεταρρυθμίσεις δεν οδήγησαν στην αύξηση του εισοδήματος των αγροτών. Αυξήθηκε η διατροφική επισφάλεια των πολιτών. Αύξηση των ανισοτήτων.

Τα προγράμματα διαρθρωτικών αλλαγών εφαρμόστηκαν για δύο δεκαετίες. Όταν και αυτά απέτυχαν, η Τράπεζα αντί να αλλάξει αντιλήψεις παρουσίασε την ιδέα των Στρατηγικών Εργασιών για την Μείωση της Φτώχειας.

Η παραγνώριση των ιδιαιτεροτήτων της κάθε χώρας έχει οδηγήσει σε καταστροφικές συνέπειες. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω παράδειγμα. Στην δεκαετία του 1980 η Τράπεζα «συμβούλευε», δηλαδή, επέβαλλε πιεστικά, σε διάφορες χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής να μεταστρέψουν τα καλλιεργήσιμα εδάφη τους σε φυτείες για εξαγωγές σε σκληρό νόμισμα (π.χ. βαμβάκι, ζάχαρη, κακάο). Η «μικρή» λεπτομέρεια είναι ότι επέβαλε το συγκεκριμένο μοντέλο σε όλες τις παραπάνω χώρες μαζί. Το αποτέλεσμα βέβαια ήταν η αύξηση της παροχής τέτοιων αγαθών στην παγκόσμια αγορά και η πτώση των παγκόσμιων τιμών κάτω από το επίπεδο κόστους παραγωγής. «Οι αφρικανικές χώρες εξαναγκάστηκαν να παράγουν ‘σοδειές για χρήμα’ γιατί έπρεπε να δημιουργήσουν σκληρό συνάλλαγμα με κάθε τίμημα για να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Αυτή η αύξηση της παραγωγής δημιούργησε περιβαλλοντικά προβλήματα όπως απώλεια δασικών εκτάσεων και της βιοποικιλότητας. Επιπροσθέτως, μειώθηκε η παραγωγή για την εγχώρια κατανάλωση τροφίμων, με συνέπεια την αύξηση της φτώχειας σε αυτές τις χώρες

ΠΩΣ ΕΞΑΣΚΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ

Η Παγκόσμια Τράπεζα εξασκεί την επιρροή της στις χώρες τις οποίες παρεμβαίνει μέσα από πολλούς μηχανισμούς

·        μέσω του δανεισμού και των συνεπειών και των σχέσεων που αυτός δημιουργεί.

·        Μέσω αντιπροσωπειών και πολυάριθμων αποστολών στις χώρες που δανείζονται. Πολλές φορές αυτές οι αντιπροσωπείες εγκαθίστανται για μήνες σε καίρια υπουργεία, εξασκώντας άμεσα πολιτικές.

·        Μέσω της πρόσληψης προσωπικού από τον Τρίτο Κόσμο –το οποίο εννοείται ότι έχει εκπαιδευθεί σε δυτικά πανεπιστήμια. Το προσωπικό αυτό αργότερα τοποθετείται στον κρατικό μηχανισμό των οικείων χωρών τους ή σε ομάδες μελέτης, μεταφέροντας τις πολιτικές της Τράπεζας

·        Μέσω προγραμμάτων κατάρτισης των δημοσίων υπαλλήλων,

·        Μέσω της χρηματοδότησης σπουδαστών από τον Τρίτο Κόσμο, καθώς και της προσφοράς μαθημάτων σε μεσαία στελέχη

·        Μέσω της ετήσιας έκθεσης για την παγκόσμια ανάπτυξη που δημοσιεύει κάθε χρόνο και αποτελεί μια σταθερή αναφορά των κυβερνήσεων των αναπτυσσομένων χωρών για την διαμόρφωση των πολιτικών τους

ΠΟΙΟΙ ΩΦΕΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ

1.     Κατ’ αρχάς οι υπάλληλοι της τράπεζας, οι γραφειοκράτες της παγκοσμιοποίησης. Με μισθούς που κυμαίνονται στις 150.000 δολάρια το χρόνο, με πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ασφάλιση. Με ταξίδια σε μπίζνες κλας και διαμονή σε υπερπολυτελή ξενοδοχεία. Με ημερήσιες αποζημιώσεις που αγγίζουν κάποιες φορές τα τρεις χιλιάδες δολάρια, δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί γιατί δεν δείχνουν καμμία συμπάθεια για τους φτωχούς που υποτίθεται ότι υπηρετούν! Υπενθυμίζουμε ότι το ετήσιο λειτουργικό κόστος της Τράπεζας πρέπει να ανερχόταν το 2003 σε πάνω από 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ τα 10.000 άτομα που απασχολεί ξεπερνούν κατά πολύ τα άτομα που εργάζονται για όλες τις υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών.

2.     μεγάλες εταιρίες κυρίως αμερικανικής προέλευσης. Όπως αναφέρει μια ανακοίνωση του Institute for Policy Studies, από τα  133 έργα που είχαν σχέση με την χρηματοδότηση ορυκτών καυσίμων συνολικού ύψους 10,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η γνωστή σε όλους από την ανάμιξη στην «ανοικοδόμηση» του Ιράκ Halliburton έλαβε έργα αξίας 2,5 δισεκατομμυρίων. Από τις 12 πιο ωφελημένες επιχειρήσεις, οι 6 ήταν αμερικάνικες: Halliburton, Chevron, Texaco, ExxonMobil, Bechtel, Unocal, Enron.

3.     Μία άλλη σημαντική υπηρεσία που προσφέρει η Τράπεζα στις δυτικές ελίτ είναι τα οικονομικά οφέλη από την αποπληρωμή των δανείων. Σε αυτά τα οικονομικά οφέλη έχουν μερίδιο και πολλά ασφαλιστικά ταμεία.

4.     Επίσης, από τα προγράμματα της Παγκόσμιας Τράπεζας επωφελείται και μια προνομιούχα κοινωνική μειοψηφία του Τρίτου Κόσμου.

5.     Μέσω της διαφθοράς μεγάλα κεφάλαια οδεύουν προς τις ελίτ των χωρών του τρίτου και του πρώτου κόσμου. Υπολογίζεται ότι έχει γίνει κατάχρηση σε «ένα ποσό μεταξύ του 5 και του 25% από τα 525 δισεκατομμύρια δολάρια που έχει δανείσει η Τράπεζα από το 1946». Η επιτροπή του κογκρέσου που ανέλαβε να εκτιμήσει το ύψος των ποσών που πήγαν στην διαφθορά τα υπολογίζει σε 100 δισεκατομμύρια δολάρια

6.     Για τις δυτικές πολυεθνικές ένα ακόμα όφελος προέρχεται από τις συνέπειες της εφαρμογής των προγραμμάτων δομικής προσαρμογής. Η εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων συνεισφέρει τόσο στην αύξηση των ανισοτήτων όσο και στην διάλυση της εγχώριας παραγωγικής δομής. Αυτό βέβαια είναι προς όφελος των πολυεθνικών που προσφέρουν πολυτελή αγαθά διότι έτσι αυξάνει η πελατεία τους, οι ελίτ των χωρών στις οποίες εφαρμόζονται τα προγράμματα. Οι φτωχοί με την ανύπαρκτη καταναλωτική δυνατότητα δεν τους ενδιαφέρουν.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ

Συμπερασματικά, η Παγκόσμια Τράπεζα αποτελεί ένα μέσο για την έκφραση κατά κύριο λόγο της εξωτερικής οικονομικής –και πολλές φορές και άλλης– πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών. Μέσω αυτής οι ΗΠΑ μπορούν να αποκτήσουν την συναίνεση σημαντικών μερίδων των ελίτ του Τρίτου Κόσμου. Μπορούν έτσι να επιτύχουν τους οικονομικούς τους στόχους πολύ πιο φθηνά και με πολύ λιγότερες τριβές. Διότι αλλιώς θα έπρεπε να προβαίνουν σε διμερής διαπραγματεύσεις ή στον ωμό εξαναγκασμό. Μέσω της Τράπεζας οι ηγεμονεύουσες ΗΠΑ, εκφράζουν τις συγκεκριμένες θέσεις τους κατασκευάζοντας ένα «παγκόσμιο καλό» που προπαγανδίζει την ανάπτυξη αλλά στην ουσία προάγει τον φιλελεύθερο ατομικοποιημένο κόσμο των ελεύθερων αγορών.

Υπάρχουν πέντε σοβαροί λόγοι για την προβολή του αιτήματος της κατάργησης της Παγκόσμιας Τράπεζας.

1.     Ο πρώτος έχει να κάνει με τα προβλήματα του νεοφιλελεύθερου μοντέλου που προωθεί, πράγμα που αποτελεί κεντρικό συστημικό της χαρακτηριστικό και δεν αλλάζει.

2.     Ο δεύτερος, ότι αυτή αποτελεί σοβαρή απειλή προς την δημοκρατία, τον δημοκρατικό έλεγχο και την υπεύθυνη διακυβέρνηση.

3.     Ο τρίτος λόγος είναι ότι αποτελεί απειλή και οι πολιτικές της παραβιάζουν τα ανθρώπινα, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα της πλειοψηφίας των ανθρώπων στις δανειζόμενες χώρες.

4.     Ο τέταρτος ότι ως θεσμός αδυνατεί να αποκτήσει προοδευτικά θεσμική γνώση, εφόσον μια τέτοια γνώση δεν εξυπηρετεί τα πολιτικά και θεσμικά συμφέροντα που κυριαρχούν σε αυτήν

5.     Ο πέμπτος, ότι η Τράπεζα είναι επικίνδυνη και για τους ίδιους τους φτωχούς. Για να χρησιμοποιήσουμε μια αμερικάνικη έκφραση, η Παγκόσμια Τράπεζα παρουσιάζεται ως μέρος του προβλήματος της φτώχειας και όχι ως η λύση του.